Is klagen een kwestie van kiezen? Jazeker! Maar de onbewuste component maakt het wel eens lastig ons eigen gedrag te doorzien. Een kritische opmerking doet het veel beter in een positieve context en dat is even gemakkelijk gezegd als gedaan. Kijk maar...
Toen het anti-klaagboek net uit was vergaderde de redactie van een radioprogramma over de show van de volgende dag. Anti-klagen was één van de onderwerpen en dat moest netjes ingepast worden. Op de vraag "wat vinden jullie ervan?" reageerde een redactielid als volgt:
"Waarom heeft-ie nou toch voor een GELE kaftkleur gekozen?"
Tja. Hmmmm...
Laten we daar eens wat dieper op in gaan.
Zelfbewustzijn
Hoeveel van je gedrag denk je dat je in volle bewustzijn zelf stuurt? Hoeveel van de tijd geloof je dat je zelf verantwoordelijk bent voor je denken, je handelen en je spreken?
Jouw autonome zenuwstelsel regelt onder andere je ademhaling, je spijsvertering en je hartslag zonder dat je daarbij hoeft na te denken. Dat is maar goed ook want stel je eens voor dat je dat allemaal zelf moest doen. Vergeet je dan op een dag om je hart aan te zwengelen, je longen te pulseren of je eten te verteren dan leef je niet lang. Onhandig. En evolutionair gezien letterlijk en figuurlijk dodelijk.
Vrije wil
Wij hebben de neiging om de verhouding van ons dagelijks onbewust en bewust handelen totaal verkeerd in te schatten, bijvoorbeeld op 50/50. Studies tonen echter aan dat die verhouding onbewust/bewust wel eens 90/10 zou kunnen zijn!
Sommige onderzoekers geloven zelfs dat de vrije wil niet eens bestáát (*). Dat is een wetenschappelijk controversieel onderwerp maar daar gaat het nu niet om. Het gaat er hier om wat we als mens kunnen doen om onze instinctieve neigingen bij te sturen. Want klagen doen we ook instinctief.
Oorzaken
In het anti-klaagboek behandel ik negen oorzaken van klagen. Oorzaak 4 beschrijft dat we "door de evolutie [...] geprogrammeerd [zijn] om te focussen op het negatieve en om op negatieve afwijkingen te reageren" (Blz. 69: 'Oogkleppen tegen het positieve').
Oftewel: we denken niet na voordat we klagen. Dat zit hard-gecodeerd in ons brein omdat het ons altijd heeft geholpen om te overleven. Maar inmiddels zijn we wel een stapje verder gekomen in de evolutie. We hebben wel degelijk de keuze over ons gedrag (en ons geklaag) na te denken voordat we spreken of handelen.
Laat ik een paar voorbeelden geven van 'hoe het vaak gaat' en 'hoe het ook anders kan'.
Voorbeeld 1: nieuwe jas
Je hebt net een mooie nieuwe zwarte jas gekocht en je bent heel tevreden met de aankoop. "Geslaagd!" zeggen we dan. Maar je hebt ook een aantal katten thuis. Als je op een feestje komt wordt je begroet met "Tjonge-jonge, ze zijn weer allemaal over je heen gekropen, he?".
Da’s nou jammer. Want zo kan het ook:
"Heey, hoe is het? Wat een leuke jas, zeg! Staat je erg goed. Zonde van die kattenharen. Wist je trouwens dat er van die plak-rollers zijn om dat uit je kleren te krijgen?"
Voorbeeld 2: rockfoto's
Je hebt gefotografeerd tijdens het optreden van je zoon en zijn rockbandje. Het was in een donkere muziekkelder maar je wilde geen flits gebruiken om het "rauw" op de foto te krijgen. De foto’s zijn erg goed gelukt; alle muzikanten staan er heel stoer en lekker korrelig op. Je laat de foto’s zien en hoort: "Nou moe, wát een ruis op die foto’s! Was je flitser stuk?"
Da’s nou jammer. Want zo kan het ook:
"Is dat je zoon? Ik wist niet dat hij gitaar speelde. Wat leuk! En wat een stoere band zeg! Ziet er vet uit allemaal. Goed gefotografeerd ook. Heb je er bewust voor gekozen geen flits te gebruiken?".
Voorbeeld 3: vioolspelen
Je dochter zit op eerstejaars vioolles en heeft haar eerste muziekstukje ingestudeerd. Op het feest van opa en oma mag ze het voordragen. Ze is erg zenuwachtig maar het gaat hartstikke goed. Vlak na het applaus zegt oma: "Je hebt maar één foutje gemaakt in het tweede deel".
Da’s nou jammer. Want zo kan het ook:
"Goed gedaan zeg! Je bent enorm vooruit gegaan en het klinkt hartstikke goed! Ik ben heel trots op je. Goed blijven oefenen hoor, dan kom je vast nog een keer op TV!".
Voorbeeld4: visitekaartjes
Je bent lekker druk geweest met je nieuwe visitekaartjes en logo en je hebt ze zojuist binnengekregen. Ze zijn goed gelukt en je kleurige logo spat er van af. Trots laat je het resultaat zien aan een vriend en die zegt: "De randjes zijn rafelig...".
Da’s nou jammer. Want zo kan het ook:
"Goed gelukt, zeg! Schitterend dat logo en de kleuren zijn goed in balans. Origineel aangepakt. Misschien moet je nog eens kijken of je die randjes kunt nabewerken. Dat doet een beetje afbreuk aan de kwaliteit".
Voorbeeld 5: talentenshow
Er is een live talentenshow op TV. Het ene na het andere zangtalent komt voorbij en het geheel is professioneel uitgewerkt qua podium, geluid en aankleding. Eén van de favorieten komt op en zingt de sterren van de hemel. Je vriendin zegt: "Hoe heeft ze zich in dat vreselijke jurkje kunnen hijsen? Die kleur! Afschuwelijk!".
Da’s nou jammer. Want zo kan het ook:
"Wow, wat kan die meid zingen! Kippenvel! Leuk wat ze met haar haar gedaan hebben en ze staat stoer op die hoge hakken. Kijk ze eens stralen. Dat jurkje vind ik echter geen succes".
Klagen is een keuze
Zeuren, zaniken, nit-picken en muggenziften; het zijn allemaal keuzes. Als we ons maar bewust zijn van onze natuurlijke neiging alleen de negatieve afwijkingen te benadrukken dan kunnen we ons commentaar op anderen ook op een positieve manier inkleden.
Zoals je in de voorbeelden hierboven ziet is het prima om een kritische opmerking te maken. Maar als we eerst een positief tapijtje leggen dan klinkt het niet alleen veel beter maar bereiken we ook veel meer.
Het redactielid uit de inleiding had dus ook kunnen zeggen:
"Wat een leuk boek, zeg! Het is heel herkenbaar, leuk vormgegeven en het onderwerp spreekt me erg aan. Leuke anekdotes ook. Maar ik zou voor een andere kaftkleur gekozen hebben".
(*) Lees bijvoorbeeld maar eens "De vrije wil bestaat niet" van Victor Lamme (Uitgeverij Prometheus)
Dit blog is voor het eerst verschenen op www.bartflos,com op 2 februari 2011 en daarna opnieuw gepubliceerd op www.bartflosveranderadvies.nl op 7 april 2011 ("Onbewust klagen: het kan ook anders!")
Ik ben het helemaal met Bart eens en zou het boek graag willen lezen, woon echter in de UK.
Kort-geleden had ik hier een gesprek over. mensen hebben tegenwoordig geen vriendelijk woord voor de ander. En laten weten, dat je dan gewoon harder moet worden. Mag ik mezelf niet meer zijn??. Ze vragen ''hoe gaat het'' maar lopen dan direct door, tja?. Ik werk hard als schoonmaakster, maar merk op dat vooral mensen binnen het management in de winkels waar ik schoonmaak alleen maar negatieve dingen aangeven, nooit eens zeggen ''goed werk zeg, bedankt''. Ik maak een Dental schoon, waar 8 mensen hun praktijk hebben, als je extra dingen voor ze doet, hoor je niets, ook geen bedankje als je de kaars op het bureau hebt uitgemaakt, de stekker van de waterkoker (zonder water) uit het stopkontakt hebt getrokken, of de voordeur twee keer op slot deed, maar wel klagen als je geen toiletrol in de houder hebt gedaan (terwijl iemand anders de sleutel heeft kwijtgemaakt), ook heeft men totaal geen respect voor anderen, gooien al de papiertjes en plastic op de grond in plaats van de afvalbak en ga zo maar door. Er wordt tegenwoordig alleen maar gesnauwt. Je kunt jezelf niet meer zijn!. Als je dingen verteld zal men het ooit tegen je gebruiken, om er zelf beter van te worden. Ik mis de jaren voor 2000 toen mensen nog een hart hadden, prefereer de robot niet boven het menselijke, zoals de meeste bedrijven wel, want je moet steeds hoger presteren en krijgt daarvoor in de plaats een hongerloontje. Zo werkte ik voor het eerst met een oude polijst machine voor de vloer, je hebt daarvoor een soort pad of laag waarmee je de vloer poetst, na gebruik kan je het omkeren, en toen ik er de tweede keer gebruik van wilde maken sloeg de machine tegen mijn lichaam aan waardoor ik behoorlijke blauwe plekken had. De daarop volgende dag, gaf ik bij het management aan dat ik hulp nodig had met de machine (daar het schoonmaakbedrijf zelf, amper op je verzoeken reageert), ik vertelde haar wat er gebeurd was, en opeens reageerde ze met een snauw, ''hou nu je mond maar'',. Ik werd boos, en vertelde dat ik diegene was die de klap opving, en dat zij de blauwe plekken niet had, en kennelijk geen respect heeft voor schoonmakers. Je wordt zelf neerslachtig van het feit, dat mensen je niet willen zien/horen, dat je er alleen maar bent om te werken. Ik zou ze zelfs nog tips kunnen geven hoe ze het bedrijf moeten verbeteren, betreffende ''communicatie''. ik moest een half jaar bedelen om schoonmaakspullen, en kreeg daarna opeens drie dozen vol. De Pads voor de buffer (polijst machine) worden nooit gewisseld enz. Veel (vooral jonge) medewerkers, roken steeds tijdens het werk, of lopen met hun mobieltje, zitten in het berghok, waardoor ze amper goed werk leveren en anderen des te harder moeten werken. Vriendjespolitiek; mijn dochter werkt hier dus mijn collega brengt haar met de werkauto naar de werkplaats, daartegenover moet de oudere dame met de bus naar haar andere bestemming (ze verdient 6 pond per uur, wat houdt ze dan over?) kijken wel vreemd op als diezelfde dame dan niet meer verschijnt, of belt met de reden waarom. Een aantal jonge mensen hadden een gesprek met mij, over de dame in het management van de winkel, dat ze totaal niet vriendelijk was, zoals ik altijd meende, waarop ik aangaf ''soms het gevoel te hebben dat bedrijven robots boven het menselijke prefereren'' een jonge man reageerde direct ''soms??!''. Je merkt aan het winkel personeel dat ze niet bepaald gelukkig zijn op de werkplek, lopen te zuchten, of gekke gezichten trekken als de manager voorbij loopt, ze worden vaak op barse toon te woord gestaan, verwachten daar tegenover dat ze de klant vriendelijk te woord staan na zo'n uitbrander. Kortgeleden kwam een manager (dame) in een andere zaak op ons aflopen, zei vervolgens op ijzige toon, dat er stofdeeltjes waren achtergebleven op de vloer, en ''hoog bezoek'' te verwachten, het moest er piekfijn uitzien. ''Het wordt veroorzaakt door de airconditioning, de wind blaast alles weg en wij hebben helaas 2 uur de tijd voor het schoonmaken (ze korten de uren in) indien u wilt, kan ik langer blijven voor het schoonmaken. Ze keek verrast, omdat niemand ooit tegen haar in durfte te gaan. wij moesten de kantine van het personeel maar overslaan. hypocriet denk ik dan. Een jonge werkneemster ging werken als assistent management op een andere locatie, ze gaf een kaartje voor het vertrek, waarin geschreven stond, ''ik zal je opgewektheid en vriendschap iedere dag missen. Dat deed mij goed. ''Eindelijk eens een vriendelijk gebaar''.
Over de auteur:
