Het hele verschijnsel klagen komt met een aantal interessante paradoxen. De belangrijkste daarvan is dat we van onszelf helemáál niet vinden dat we klagen. Ándere mensen klagen. Maar klagen doen we allemaal. Het is de manier waaróp we zeuren en zaniken die telt. Klagen is een keuze, anti-klagen is een kunst. Die keuze ligt bij onszelf. Kijk maar eens wat je kunt doen om zakelijk zeuren bij jezelf te voorkomen.
(bijgewerkt op 8 maart 2022)
Tel eerst tot 10
Vaak hebben we niet in de gaten wat het effect is van ons eigen klagen op anderen. 'Ik klaag niet, jongen, ik zég het gewoon, het IS gewoon zo!' Toch kunnen we wel degelijk een concreet probleem hebben dat ons dwarszit. 'Tel eerst tot 10!' kan in dat geval een wijze raad zijn. En dan vooral als we zelf een kort lontje hebben.
Wij zijn geen klaagbakens
Het is verstandig om een in boosheid opgestelde mail niet direct te versturen, maar hem even te bewaren. We kunnen hem dan nog eens doorlezen als we weer rustig geworden zijn en het bericht vervolgens bekijken door de ogen van een (argeloze) ontvanger. We passen de mail vervolgens aan, door er de emotie uit te halen en overbodige bijvoeglijke naamwoorden te verwijderen. Of beter nog: we schrijven de gehele mail opnieuw vanuit onze nieuwe, aanzienlijk rustiger en meer professionele, meer volwassen gemoedstoestand.
Dat geldt net zo goed voor onze verbale klachten, of anders uitgedrukt: onze verbale uitingen van zorg. We kunnen even wachten voordat we het eruit flappen. Even blijven zitten, tot rust komen, tot tien tellen, afkoelen en vervolgens van de gelegenheid gebruik maken een paar prikkelende gewetensvragen aan onszelf te stellen. We zouden bijvoorbeeld dit lijstje eens kunnen afwerken:
1.Wat is in de kern mijn werkelijke probleem?
Heb je dat wel eens gedaan; een goede probleemanalyse uitgevoerd voordat je gaat klagen? Vraag jezelf eens af: wat is mijn probleem nou eigenlijk écht? Wat is de oorzaak? Wat zijn de gevolgen? Wat moet er door wie, wanneer, op welke manier gedaan worden? Hoe voorkom ik dat het nog een keer gebeurt? Dat soort vragen.
We hebben de neiging onze klachten impulsief te uiten, ruim voordat we doorhebben wat het werkelijke probleem nu eigenlijk is. Maar soms zijn we nu juist zelf het probleem en maskeren we dat door onze emoties kracht bij te zetten met een verbale waterval. Een goede probleemanalyse structureert dat proces.
2.Wat wil ik bereiken met mijn klacht?
Oftewel: hoe bereik ik mijn doel het beste? Wil ik alleen gal spuwen? Heb ik bijvoorbeeld een (te) drukke dag, slecht geslapen, last van stress en ben ik dat aan het afreageren? Dan is hardop klagen, de schuld bij anderen leggen of er met grote stappen overheen gaan wellicht niet de juiste weg.
Je vooraf rustig focussen op je doel geeft je een grotere kans op succes en levert je een meer bereidwillige omgeving op. Het is zeer ontnuchterend om op tijd in te zien dat je vaak een uitlaatklep zoekt voor je zorgen en je stress. Kun je dat tijdig bijsturen, dan zal je omgeving dat belonen met een welwillend(er) oor en een bereidwillig geest.
3. Hoe wil ik overkomen?
Oftewel: hoe zou ik zelf benaderd willen worden? Zou het werkelijk zo zijn dat de collega’s, managers en leiders om ons heen, vooral die waar we een intuïtieve hekel aan hebben als we ze zien graaien, grabbelen, maaien en meppen, zich iedere ochtend in de spiegel aanschouwen en zeggen: 'Zo, nu ga ik me vandaag weer eens als een egoïstisch persoon gedragen, iedereen voor mijn karretje spannen en lekker lomp gedrag vertonen!'
Natuurlijk niet. Dergelijk gedrag kan alleen maar bestaan, omdat het wordt getolereerd in een 360 graden cirkel om ons heen, terwijl we zelf druk bezig zijn om ons te handhaven binnen de complexe en almaar voortrazende hedendaagse hiërarchieën. We verzuimen het gedrag adequaat aan te pakken omdat we te druk zijn, maar belangrijker nog: we vragen ons zelf óók niet meer af hoe we overkomen en hoe ons dat belemmert om onze doelen te bereiken.
4. Wat is het voordeel voor de ander?
Wanneer is de laatste keer geweest dat je je dat serieus hebt overwogen? We kennen allemaal de meestgestelde vraag bij veranderprocessen: what’s in it for me? Maar heb je je wel eens afgevraagd wat het oplossen van jouw probleem voor de ánder oplevert? Het is een gewetensvraag die automatisch toetst hoe nobel je beweegredenen zijn om samen te werken met andere mensen van vlees en bloed.
In onze haast om carrière te maken zouden we zomaar eens een collega voor het hoofd kunnen stoten met onze persoonlijke drijfveren (opzij, opzij, opzij, maak plaats, maak plaats, maak plaats, we hebben ongelofelijke haast - dankjewel Herman van Veen). Het kon wel eens een veel betere strategie zijn om je eens actief in die ander te verplaatsen: wie kun je aangenaam verrassen met de oplossing van jouw probleem?
5. Wat is de bijdrage aan het grotere geheel?
We vergeten nog wel eens dat we worden betaald door onze werkgevers en opdrachtgevers om bij te dragen aan de bedrijfsdoelstellingen, niet aan onze persoonlijke doelstellingen. Die komen op de tweede plaats. Laat ik nou eens brutaal zijn en die bedrijfsdoelstellingen het 'Grotere Goed' noemen, in die zin dat ze de juiste combinatie van hard skills en soft skills in zich draagt en de juiste balans tussen harde en zachte doelen. Wat zou dat betekenen voor onze samenwerking, denk je?
Als we los kunnen komen van onze persoonlijke motivaties en doelstellingen, gaan we veel eerder ergens gezamenlijk de schouders onder zetten in plaats van onze ellebogen te gebruiken. De sociale groepsprimaat mens is groot geworden door samenwerking en het kan geen kwaad dat regelmatig in onze actieve herinnering op te roepen. Het Grotere Goed helpt ons om de werkelijke doelen voor ogen te houden: het welzijn en welbevinden van de mens.
Een diepere behoefte
In een verhardende, verzakelijkende en in toenemende mate onverschillige werkomgeving kan het helemaal geen kwaad een positieve tegenkracht te introduceren. Of je dat nu anti-klagen noemt (zoals ik doe) of iets anders, maakt niet uit. We hebben het idee geen keuze te hebben, maar dat is een gevaarlijke illusie. We hebben altijd een keuze, vooral als we voor het blok staan en wanhopig om ons heen kijken. Diep in onszelf willen we bovenstaande vragen stellen; we willen de antwoorden onderzoeken. We moeten er alleen nog even de tijd voor maken.
Rust, ruimte en recreatie
Lees daarom dit blog nog eens rustig door als je niet op je werkplek bent. Neem de tijd om afstand te nemen van je werk, afstand van je zakelijke zelf. Neem een paar dagen om alle werk-harddrives af te koppelen en uit te laten zoemen. Kies vervolgens die zonovergoten middag in je luie stoel met een koel drankje bij de hand om bovenstaande vragen beter tot je te laten doordringen.
Neem je vervolgens voor om deze vijf vragen elke keer opnieuw aan jezelf te stellen vóórdat je je zorgen gaat uiten:
1. Wat is in de kern mijn werkelijke probleem?
2. Wat wil ik bereiken met mijn klacht?
3. Hoe wil ik overkomen?
4. Wat is het voordeel voor de ander?
5. Wat is de bijdrage aan het Grotere Geheel?
De beloning wacht je in opgetrokken wenkbrauwen, glimlachende gezichten en een geheel nieuwe vorm van samenwerking zonder tegenwerking. 'Wat is er met JOU aan de hand?', zullen ze zeggen. Of: 'Waar ben JIJ op vakantie geweest dit jaar?' Of voor mijn part 'Welke soft skills training heb JIJ gevolgd?'
Over de auteur:
