Door een flinke val bij het lossen van een vrachtwagen komt de chauffeur in het ziekenhuis terecht, en het is niet duidelijk of hij nog volledig zal herstellen. De Arbodienst stelt een onderzoek in, en de directie kondigt nieuwe maatregelen aan. Extra procedures, nieuwe wetten, meer controle, andere hulpmiddelen. Maar wordt het daar echt veiliger van?
Toen ik in het leger mijn wing haalde vertelde mijn springinstructeur het volgende verhaal: Vroeger waren er in het leger mensen speciaal opgeleid voor de vouwploeg. Het is van levensbelang dat de parachute (mooi) opengaat als je springt. Met een goede opleiding, strenge procedures en controles probeerde men de veiligheid van de springers te garanderen. Dat lukte onvoldoende, regelmatig weigerde een chute open te gaan. Ieder ongeluk leidde tot een verdere aanscherping van de procedures, maar zonder het gewenste effect. Tot men besloot dat de leden van de vouwploeg ook (on-)regelmatig moesten springen. Toen verminderde het aantal ongelukken significant.
Helemaal anders
In de 2de Wereldoorlog vlogen vliegtuigen in vijandelijk gebied, waar ze werden beschoten. Sommige vliegtuigen kwamen terug, anderen niet. Onderzoek naar de vliegtuigen die beschoten waren en toch terugkeerden, wees uit dat die vliegtuigen steeds op dezelfde plaatsen geraakt waren. Het eerste idee was om de plaatsen waar de kogelgaten zaten te versterken. Tot iemand op het lumineuze idee kwam om het toestel juist te versterken op de plaatsen waar het niet geraakt werd. Dat waren nl. de delen van het toestel die ervoor zorgden dat de vliegtuigen weer veilig terugkeerde.
Veilig blijkt juist onveilig
Achteraf gezien liggen de maatregelen bij bovenstaande voorbeelden voor de hand. Maar kom er maar eens op als je voor het vraagstuk staat. Er zijn erg veel voorbeelden van maatregelen die niet helpen, en het komt zelfs vaak voor dat ze de situatie verergeren. Zo is ons jaren verteld 'let op vet' om overgewicht tegen te gaan. Omdat we meer suikers zijn gaan eten is het overgewicht juist toegenomen. En wat dacht je van de spaarlampen die mensen langer laten branden, waardoor het stroomgebruik niet omlaag is gegaan. In veilige SUV's is het rijgedrag vaak minder veilig en hoe meer bonussen we uitreiken voor bewezen diensten, des te kwalijker het lijkt te zijn voor onze economie.
Goed onderzoek
Technisch, achter het bureau of in de politiek kunnen we wel van alles oplossen, maar als het om menselijk handelen gaat is het moeilijk om op voorhand zeker te zijn van het effect.
Het bevorderen van de veiligheid, sales, samenwerken of klantgericht handelen vragen om het betere denkwerk. Het eerste idee is zelden het beste idee. Dat ligt teveel voor de hand. Zoek verder, draai het om en onderzoek vooral de neveneffecten. Wat kan er allemaal nog meer gebeuren als we voor deze maatregel kiezen? Tijdens een seminar in de VS sprak ik met een manager van Apple. Zij vertelde mij dat ze 80% van hun onderzoekstijd besteden aan het achterhalen van menselijk gedrag om erachter te komen welke werkwijze en procedures echt aan zullen slaan. Een deel van het succes van Apple?
Ik hoop van harte dat de chauffeur weer helemaal herstelt, dat de medewerkers uit het bedrijf zo'n ongeluk niet meer mee hoeven maken, maar ook dat ze niet opgezadeld worden met maatregelen die het werk lastiger maar niet veiliger maken.
Energiebesparende maatregelen leiden tot meer energiegebruik. Dat ontdekte de Britse econoom William Jevons al in de 19e eeuw. Zie o.a. (Klik hier) Helaas wordt hier te weinig aandacht aan geschonken.
Ik denk dat alle voorbeelden gericht zijn op cijfers en hoeveelheden i.p.v. of iets goed gedaan wordt. Het ongewenste effect van cijfergericht kijken is dat je de dingen niet meer doet omdat het kwalitatief goed moet gaan maar dat het er meer om draait dat het kwantitatief snel en veel gedaan wordt vanwege financieël belang. (Commercie of geldkraan die dicht gaat).
Als je alle slechte ideeën samenvat dan kom je tot de conclusie dat de focus van de mens allereerst op het doel dient te zijn. Dat doel moet helder zijn en prioriteit hebben. Of je nou parachutes vouwt, vliegtuigen versterkt, energie bespaart, af wilt vallen, veilig wilt rijden of bejaarden verzorgt.
Laat men andere zaken de focus bepalen dan het doel dan zal dat leiden tot een slechter resultaat.
Over de auteur:
