Welke rol spelen de hersenen bij verandering? En dan verder gekeken dan de cortex waarmee we de verandering plannen. Zou het zo kunnen zijn dat we rationeel wel willen veranderen maar dat onze hersenen ons (onbewust) tegenwerken? En kunnen we onze hersenen vóór ons laten werken in plaats van tegen ons?
Er wordt veel wetenschappelijk onderzoek naar de werking van de hersenen gedaan en dat biedt interessante inzichten en handige aanknopingspunten die bruikbaar zijn tijdens een verandering. Een belangrijk verschijnsel bij verandering is weerstand en dat kan mede verklaart worden vanuit de werking van de hersenen.
Hersenen algemeen
Er zijn drie ‘soorten’ hersenen herkenbaar: de oudste hersenen bevinden zich aan de onderkant van de hersenen. Deze maken u ’s ochtends wakker, laten u in slaap vallen en bijvoorbeeld uw hart kloppen. Daarboven zitten de wat jongere middenhersenen. Die zijn onder andere betrokken bij het regelen van de lichaamstemperatuur, honger en dorst, instincten en verlangens. Ook zetelt hier de amygdala en die verdient nadere aandacht.
Nog een jonger stuk hersenen noemen we de cortex en hier vindt ons denken plaats. Als we iets willen veranderen, plannen of creatief willen denken hebben we de cortex nodig.
Soms lijkt het wel alsof de afzonderlijke hersendelen verschillende doelstellingen hebben en slecht kunnen samenwerken. Want wie herkent niet de rationele wens tot iets (het ontspannen kunnen spreken in het openbaar) en de daadwerkelijke fysieke en mentale reacties als het echt zo ver is. Op dat moment is de ratio echt niet meer de baas…
De amygdala
In de middenhersenen bevinden zich twee amandelvormige kernen: de amygdala. Deze bestuurt de vecht of vluchtreactie. Dit alarmsysteem - wat elk mens bezit - zorgt er bij dreigend gevaar voor dat de focus gericht wordt op vluchten of vechten. Dit gebeurt in een fractie van een seconde en gaat vaak sneller dan het rationele denken. Het is natuurlijk evolutionair gezien een prachtig mechanisme want het heeft ons in staat gesteld te overleven. Maar hoe reageert de amygdala op verandering?
Het lastige van de amygdala is dat deze geactiveerd wordt bij een (grote) verandering. Als iets afwijkt van het gebruikelijke en veilige zal de amygdala op scherp staan. Uiteraard verschilt het niveau van alarm slaan door de amygdala voor ieder mens, maar in essentie activeert verandering de amygdala.
Een nieuwe uitdaging of verandering roept dus een zekere angst op en de amygdala zet automatisch bepaalde delen van het lichaam op scherp. De toegang tot het denken - de cortex - wordt vaak beperkt en soms zelfs helemaal afgesloten. Een extreem voorbeeld van het laatste is hoogtevrees. Dit kan plotsklaps ontstaan en als u iemand kent die daar last van heeft kunt u beamen dat de angst op dat moment vele malen sterker is dan de ratio. Mensen zijn niet in staat rationeel te reageren.
Verander in kleine stapjes
Bij een te grote verandering kan hetzelfde gebeuren. Dit kan dus betekenen dat mensen "geen stap meer verzetten" zoals ze dit letterlijk kunnen doen bij hoogtevrees. En zoiets kan natuurlijk heel vervelend en tijdrovend zijn in een veranderproces. De oplossing is dus ook om tijdens een veranderproces de amygdala "te laten slapen". Want vaak zijn de medewerkers wel in staat om de verandering te handelen mits deze goed gedoseerd wordt en er voldoende tijd wordt vrijgemaakt voor de verandering.
Hiermee wordt voorkomen dat de hersenen de verandering – ongewild! - gaan saboteren. Bovendien staat de amygdala dan het vormen van nieuwe synaptische verbindingen, die de verandering bestendigen, niet in de weg.
Over de auteur:
Peter Siks, initiatiefnemer van www.simpelveranderen.nl. Dit is een netwerkorganisatie die organisaties ondersteunt bij effectief veranderen door middel van training, workshops en advies.
Fijn om nog een keer over de werking van de hersenen te lezen en hoe het bijv. functioneert bij verandering.
Ben heel benieuwd hoe jij denkt dat je de amygdala kunt laten slapen. Is dat dan niet zet zoiets als onderdrukken?
Heeft de amygdala juist niet heel veel van doen met onze overlevingsmechanismen? Hoe meer inzicht en bewustzijn je krijgt over je overlevingsmechanismen hoe meer werkelijke innerlijke vrijheid je verwerft. Ik heb zelf in mijn leven ervaren dat dat mogelijk is.
Leuk deze uiteenzetting van de hersenprocessen bij veranderingen.
De basis is echter de angst die optreedt bij verandering, waarbij de emotio de ratio gaat overheersen.
Mensen zijn niet bang als ze alles onder controle hebben. De vraag is daarom hoe je mensen, medewerkers, controle kunt geven. Het antwoord is simpel, door hen de regie van de verandering in handen te geven. Want een verandering die je zelf verzint, daar kun je geen weerstand tegen hebben toch?
Het probleem is dan weer dat er angst, onzekerheid bij managers optreedt, omdat zij de controle, de regie, voor het veranderproces uit handen geven. Het is dus noodzakelijk om voor de aftrap van het proces de managers en leidinggevers vertrouwen te geven in de methodiek en een garantie voor de resultaten te geven.
Rest natuurlijk de interne communicatie. Door juist, regelmatig en transparant te communiceren houden alle betrokkenen voldoende vertrouwen in het proces.
Klinkt simpeler dan het is, maar 20 jaar ervaring laat zien dat het nog steeds werkt.
Een mooie, frisse kijk op het ontstaan van de angst die de basis vormt voor de weerstand.
Daarop volgt ook een terechte vraag wat kun je ertegen doen? Als we bij de hersenen blijven en de invloed die we op onze hersenfuncties kunnen uitoefenen, dan zou ik de oplossing zoeken in het verlagen van de afgifte van het stresshormoon waardoor andere hersengebieden, zoals de frontaalkwab (waar o.a. cognitieve functies zetelen) en gyrus cingularis (reguleert onze emoties) ,weer een rol gaan spelen. In dat geval komt de amygdala tot rust en kan ons gedrag minder beďnvloeden.
Voor het verlagen van de stress (en daarmee de afgifte van het stresshormoon) zijn verschillende methodes en middelen beschikbaar. Bijvoorbeeld het erkennen en benoemen van de angsten en belemmeringen. Deze zogenoemde sociale openheid neutraliseert de angst en als de angst niet meer verlammend werkt staan de mensen meer open voor verschillende keuzes die ze kunnen maken om de gestelde doelstellingen te bereiken.
Leuk en inspirerend artikel. Emotionele reacties zijn voor een deel aangeboren en voor een deel aangeleerd. De amygdale ofwel de amandelkernen legt verbanden tussen informatie die van verschillende zintuigen afkomstig is en koppelt deze aan emoties. En dan treed het pijn plezier principe in werking. Wij mensen hebben van nature de neiging zoveel mogelijk plezier te ervaren en pijn te vermijden.
En al die emotionele ervaringen slaan wij op die wij via onze zintuigen hebben opgedaan in ons leven. Op deze wijze worden emotionele verbindingen gekoppeld aan zintuiglijke ervaringen en daarmee ook aan mensen of dingen.
En het pijn plezier principe, een soort oermechanisme, wil ons beschermen en beperkt daarmee gedragsverandering.
Maar.........als we meer plezier weten te ervaren dan pijn, kunnen we het loslaten.
Als je in je artikel omschrijft dat te grote verandering betekent dat mensen geen stap meer verzetten is dat volledig correct. Iets wat we vaak zien bij reorganisaties. Maar is het bedrijf in staat om het plezier weer te geven die gepaard gaat met een verandering, kun je de weerstand en angst verminderen.
Vergelijk het met roken. Als je rookt is dat iets wat je lange tijd doet en dat levert plezier op. Stoppen levert angst op, namelijk ontwenning, niets meer in je handen hebben, lichamelijke behoefte et cetera. Als je de plezier kant kunt verhogen, namelijk, meer adem, meer conditie, blijft langer jong, niet meer ruiken naar rook, geldbesparing et cetera levert het plezier op en daarmee ook gedragsverandering.
En zo kun je dit ook gebruiken bij bedrijven.
Namaste
Sheila Neijman
GO Schrieken
|
|
1
-
06
-
2010
|
14
:
12
uur
Zijn betablokkers niet geschikt om zenuwen etc te onderdrukken ((Klik hier)
Het is natuurlijk een verwerpelijke gedachte maar kan ik uit jouw verhaal opmaken dat als je een hele grote verandering wil doorvoeren het nuttig zou zijn om betablokkers in de koffie / waterleiding te stoppen?
Over de auteur:
