Met bevlogen werknemers werk je plezieriger samen en kun je als organisatie superieure prestaties neerzetten. Daarom investeren steeds meer organisaties in de bevlogenheid van hun personeel. Waar komt deze toegenomen belangstelling voor dit thema eigenlijk vandaan? Welke bronnen vergroten de kans op bevlogenheid en hoe kun je deze aanboren? Wat kun je zelf doen om weer of meer te gaan floreren?
Het belang van mentale fitheid
In de afgelopen decennia zijn de economie en de maatschappij sterk veranderd. De levenslange baangarantie is verschoven naar kortdurende werkverbanden en freelanceopdrachten. Het flexibele deel van de arbeidsmarkt omvat bijna 4 op de 10 werkenden, als we de zelfstandigen meetellen. Begin 2020 telde ons land 1,5 miljoen zelfstandigen (zonder personeel) en dat aantal neemt al jaren toe.
Sinds het eind van de vorige eeuw doen zich een aantal diepgaande veranderingen voor in en rondom arbeid. Zie de onderstaande figuur. Hierdoor wordt er steeds vaker een beroep gedaan op ons vermogen om leiding te geven aan onszelf. De belofte van levenslange baangarantie is verschoven naar kortdurende werkverbanden en freelance opdrachten. Het flexibele deel van de arbeidsmarkt omvat bijna vier op de tien werkenden als we de zelfstandigen meetellen. Wilmar Shaufeli en anderen beschrijven in hun dossier over bevlogenheid de diepgaande veranderingen die zich sinds het eind van de vorige eeuw voordoen in en rondom arbeid.
Deze veranderingen vergen andere vaardigheden. Zo brengen verandering en mobiliteit onzekerheid teweeg waar we adequaat mee om moeten leren gaan. De diversiteit in organisaties en het samenwerken in (virtuele) teams vereisen sociale en communicatieve vaardigheden, zoals: assertiviteit, conflicthantering en empathie. Door de afwezigheid van een gedetailleerde taakomschrijving zijn eigen regie en initiatief essentieel. Door de Covid19 pandemie heeft het thuiswerken een flinke boost gekregen. Hierdoor is er minder extern toezicht en de verwachting is dat dit zo blijft.
Minder naar het werk gaan en meer aan het werk gaan maken discipline en het stellen en bewaken van de eigen grenzen noodzakelijk. Deze voorbeelden illustreren dat ons mentale kapitaal steeds belangrijker wordt om taken goed te kunnen uitvoeren. Vakkennis en lichamelijke gezondheid zijn niet langer voldoende. Het gaat vandaag de dag ook om mentale fitheid en motivatie. Zonder deze fitheid en motivatie kan er niet aan de psychologische eisen worden voldaan die het moderne werk stelt. En dat is de reden dat er steeds meer aandacht komt voor bevlogenheid (engagement).
Bevlogen én betrokken werknemers
Wetenschappelijk onderzoek laat zien dat slechts één op de vijf van de Nederlandse werknemers bevlogen is (Shaufeli, 2017). En dat terwijl de ‘return on investment’ voor organisaties aanzienlijk is. Bevlogen werknemers zijn tot wel 200% klantgerichter, 20-25% productiever, verkopen 10-20% meer, verzuimen 30-40% minder, werken ruim 60% veiliger en maken ongeveer 50% minder fouten. Bovendien zijn bedrijven met een groot aantal bevlogen mensen innovatiever, kwalitatiever en winstgevender. Mensen zijn bevlogen als ze energie halen uit het werk dat zij doen (het ‘I love my job’ effect). Hiervoor is het noodzakelijk dat ze werk doen dat past bij hun talenten en waarden.
Bevlogenheid leidt tot maximale motivatie. Mensen zijn betrokken als ze zichzelf bij de organisatie vinden passen en achter de doelstellingen staan (het ‘I love my company’ effect). Hiervoor is het noodzakelijk dat ze zich verbonden voelen met de organisatie en op de juiste plek zitten. Als zo’n plek er niet is, dan moet je die proberen te creëren. Neem daarbij de werknemer als uitgangspunt en niet de plek. Betrokkenheid leidt tot maximale contributie. Werknemers die bevlogen en betrokken zijn, hebben hart voor hun werk én de organisatie. Een gouden combinatie.
Wat kun je als organisatie doen?
In hun zoektocht naar oplossingen voor problemen die ontstaan zijn in het industriële tijdperk lopen veel leiders achter de laatste managementhypes aan in de hoop dat die een eind kunnen maken aan de teruglopende bevlogenheid en productiviteit. Wat meestal ontbreekt is een grondige analyse van de huidige situatie. Net zoals een boom goede grond nodig heeft om tot bloei te kunnen komen hebben mensen een gezonde werkomgeving nodig om te kunnen floreren. Hoveniers raden aan om een bodemonderzoek te doen voordat je een boom plant. Hierdoor kun je precies zien welke voeding de grond heeft, of de zuurgraad verhoogd of verlaagd dient te worden en hoe het gesteld is met het biologisch evenwicht.
Er zijn diverse factoren die bevlogenheid op organisatieniveau kunnen bevorderen. Die kun je onderbrengen in de categorieën: ruimte voor inspraak (autonomie), een goede sfeer (binding of sociale steun) en mogelijkheden voor groei (competentie). De bevrediging van deze basisbehoeften is een belangrijke voorwaarde om optimaal te kunnen functioneren. Als deze behoeften worden bevredigd, zijn we gemotiveerd, bevlogen en productief. Wordt de bevrediging ervan verstoord, dan kelderen onze motivatie, onze bevlogenheid en onze productiviteit.
Zodra je de autonomie bij iemand weghaalt, zie je de stress toenemen. Hetzelfde geldt als je ineens iets in 1 dag af moet hebben van je leidinggevende, want dan ervaar je weinig steun en begrip. Stress is daarmee altijd de resultante van een gebrek aan hulpbronnen. In de oude stresstheorieën zie je vaak dat het lijkt te gaan om ‘te veel’ van iets, terwijl het verstandiger is om op zoek te gaan naar waar er ‘te weinig’ van is. Dan krijg je vaak een veel betere oplossing.
Je kunt de bevlogenheid in je organisatie cultiveren door teams en afdelingen door te lichten op factoren die energie geven en factoren die energie kosten. Vervolgens is het zaak om verbeteringen door te voeren en vol te houden. Houdt daarbij rekening met de behoefte aan autonomie. Als werknemers hierbij het gevoel krijgen dat ze zelf invloed kunnen uitoefenen op hun werkomgeving zijn ze meer gemotiveerd en ervaren ze een hoger niveau van welzijn dan wanneer jij als leidinggevende aanpassingen in de werkomgeving doet.
Wat kun je zelf doen?
Om te beginnen kun je nagaan of je op dit moment floreert. Het onderstaande schema kan hierbij helpen (bron: Blessing White en Krauthammer). Hierin zie je wat er gebeurt als de verbondenheid met jezelf en de organisatie afneemt of juist toeneemt.
"Dead wood": lage verbondenheid met jezelf en de organisatie. Effect: je overleeft, verdort en haakt uiteindelijk af.
"Loose canon": hoge verbondenheid met jezelf, maar lage verbondenheid met de organisatie. Effect: je stelt tevredenheid boven het leveren van een bijdrage en wordt uiteindelijk ontslagen.
"Loyal soldier": lage verbondenheid met jezelf, maar hoge verbondenheid met de organisatie. Effect: je verwart waardering voor jouw bijdrage met voldoening en raakt uiteindelijk uitgeblust.
"Sweet spotter": hoge verbondenheid met jezelf en de organisatie. Effect: jouw talent dient zowel het persoonlijk als het gemeenschappelijke doel. Je overtreft jezelf.
Vraag je eens af: in welk kwadrant breng ik het grootste deel van mijn werkweek door? En: wat is ervoor nodig om meer voldoening uit mijn werk te halen? Onder druk hebben we de neiging om te denken in dilemma’s waardoor we kiezen voor de organisatie opvatten als kiezen tegen onszelf (of andersom). De kunst is om optimaal betrokken te zijn bij de ontwikkeling van de organisatie én zelf te blijven groeien. Vanuit deze ’sweet spot’ kan zowel de bevlogenheid als de productiviteit toenemen.
Vervolgens kun je aanpassingen doen in de taken die je uitvoert en met wie je hoe vaak samenwerkt. Job crafting heet dit met een mooi woord. Een serveerster die diepongelukkig werd van haar werk, ontdekte dat haar talent sociale intelligentie was. Vervolgens richtte ze haar werk zo in dat ze van elke ontmoeting iets speciaals probeerde te maken voor haar gasten. Na een paar weken ging ze niet meer met tegenzin naar haar werk, maar vloog de tijd voorbij.
Omdat je als leidinggevende slechts kunt geven wat je hebt ontvangen is het allereerst zaak om je eigen ‘sweet spot’ te vinden. Vervolgens is de uitdaging om je medewerkers naar deze plek te begeleiden. Neem gerust contact op als ik je daarbij van dienst kan zijn.
Wil jij als leidinggevende verbinding stimuleren zodat mensen gaan floreren? Bekijk dan de inspiratie-sessie Groeien in bevlogenheid.
Over de auteur:
Ronald van der Molen (1973) is de oprichter van Transformatio, initiatiefnemer van VitalforWork en docent aan de Erasmus Universiteit.
Wat hem mateloos fascineert is wat mensen drijft, in beweging brengt en doet groeien. Daarom verzorgt hij inspiratiesessies en maatwerktrajecten over leiderschap, bevlogenheid en het creëren van ambassadeurs.
Tijdens zijn programma’s gebruikt hij lessen uit de natuur zodat leiders anders naar hun vak gaan kijken. Hij geniet ervan als eikels in bomen veranderen.
Ronald schreef meerdere boeken, waaronder De kracht van organisch leiderschap (genomineerd voor Managementboek van het Jaar 2019) en Metamorfose, groeien in je bestemming.
Over de auteur:
