Hoe zit het met jou als kritisch denker? In hoeverre heb jij deze vaardigheid onder de knie? Het is eigenlijk net zo’n basisvaardigheid als lezen, schrijven en rekenen, en zeker voor leiders. Met regie over je eigen denkproces ben je een betere leider. ‘Kritisch denken’ leer je niet echt in je opleiding, je moet er zelf in investeren. Verdiep je er eens in, en laat je verleiden om bewust te werken aan je kritisch vermogen.
Een kritisch denker hecht aan feiten en informatie, maakt analyses en probeert problemen in hun brede context te doorgronden. Een kritisch denker wil objectief naar situaties kijken. Data en gegevens gaan voor de emoties en aannames. Kritisch denken is het mentale proces van het analyseren, conceptualiseren, implementeren en evalueren. Je hebt als manager vraagstukken genoeg om op te oefenen. Vraagstukken die je eerlijk en constructief aan wilt pakken, op de korte en de langere termijn.
Dus: wat kan je doen om je kritische vermogen een upgrade te geven?
Het proces
Eerst het proces van kritisch denken en wat dat van jou als manager vraagt:
Goed observeren is een startpunt voor een kritisch denker. Wat zie je? Wat zie je als je inzoomt op de onderdelen, op details? Wat zie je als je uitzoomt en kijkt naar het grotere plaatje? Zorg dat je een duidelijk beeld hebt van een vraagstuk.
Maak een analyse. Wat zijn de feiten, welke zijn belangrijk en hoe staan die in relatie tot elkaar? Bijvoorbeeld een oorzaak-gevolg analyse.
Zorg dat je weet wanneer specifieke kennis nodig is, bijv. over de techniek, de branche of bepaalde ervaring. Als je die zelf niet hebt, haal die er dan bij.
Zeker als het vraagstuk wat groter is, is communicatie nodig met collega’s en belanghebbenden om verwarring en misverstanden te voorkomen.
Selecteer de beste oplossing voor implementatie. Check informatie, zet alle oplossingen en argumenten van alle betrokken partijen op een rij, doe onafhankelijk onderzoek om tot een keuze te komen.
Ik wil wel kritisch denken, maar mijn omgeving …..
Arrogantie en onverdraagzaamheid blokkeren vaak het kritisch denken. Het is lastig je eigen vooroordelen te herkennen. Groepsdenken vormt een stevige barrière. Sociale conditionering ligt zeker bij jonge managers op de loer. In no time nemen ze de kleur van de omgeving aan, inclusief de onjuiste aannames. Het is mijn overtuiging dat je eerst moet leren onafhankelijk te denken voordat je aan belangrijke teams deelneemt.
Tijdens opleidingen van jonge leidinggevenden valt ons op dat ze erg met zichzelf bezig zijn. Logisch ze zijn nieuwsgierig naar zichzelf en willen weten waar ze in passen. Jammer is dat dit vaak ten koste gaat van de sympathie voor de ander. Dan verhindert het leren zaken vanuit verschillende perspectieven te zien. Empathie en begrip voor andere meningen zijn ook onderdelen van kritisch denken.
Nieuwe jonge managers in bedrijven zijn vaak verbaasd. Het gaat heel anders dan ze op hun opleiding leerden. Overal zien ze mogelijkheden om processen te verbeteren en snel geld en tijd te besparen. (Ik spreek uit eigen ervaring!) Maar ze realiseren zich niet dat ze wellicht het volledige plaatje niet zien, de andere perspectieven. Het is beter daar nieuwsgierig naar te zijn en vragen te stellen, niet om je eigen gelijk te bewijzen, maar het eigen kritisch denken te voeden.
Beter worden in kritisch denken
Er is zoveel dat je kunt doen om je kritisch vermogen te versterken.
Een brein met een flinke database helpt. Vul die database met vaardigheden en kennis over het werkveld, volg aanvullende cursussen, houd vakliteratuur bij, vraag advies aan collega professionals, vraag hen hoe ze jouw vaardigheden beoordelen. Werk aan jezelf, investeer in je kennis en voortdurende ontwikkeling van je vaardigheden.
Als je beslissingen neemt, anticipeer op de uitkomst van je beslissing. Wat is de impact van je beslissing? Ook op de langere termijn en op het grotere systeem, de andere afdelingen.
Ontwikkel actief je nieuwsgierigheid, accepteer niet alle informatie die je krijgt. Stel open nieuwsgierige vragen. Vraag door op zaken die doorgaans als feit geaccepteerd worden en onderzoek wat feiten, meningen en ideeën zijn.
Besteed tijd aan creatieve hobby’s. Schrijven, schilderen, tekenen, muziek maken stimuleren de hersenen en bevorderen logisch denken. Ze helpen ook om de stress te verminderen. ‘Wil je dat iemand de helft van zijn brein gebruikt, zorg voor een stressvolle situatie’. Die kruisbestuiving helpt om slimmer te worden.
Trek openlijk populaire meningen en gedachten in twijfel; trek je eigen gedachten en manier van denken in twijfel.
Bouw relaties op met mensen die jouw perspectief kunnen verbreden. Leer andere standpunten kennen door mee te doen aan activiteiten of samen een kopje koffie te drinken.
Stuur jezelf op excursie. Maak een lijstje met vragen en ga naar de afdelingen die je nog niet zo goed kent. Stel je vragen, probeer erachter te komen wat hun processen zijn, in welke projecten ze zitten, hoe ze daarover denken. Ga bijv. als afdelingsmanager naar de afdeling ICT, dat zal je helpen om kritisch te denken over je eigen rol in relatie tot die afdeling en beter in te schatten wat ze daar nodig hebben en van je verwachten.
Zoek een mentor om je te helpen je kritische vermogen te versterken. Leg ervaringen, vraagstukken en belangrijke beslissingen voor, zaken die om scherpe denkvaardigheden vragen.
Onderzoek je eigen denkproces, je eigen denkpatronen. Wat zijn jouw overtuigingen, waar geloof jij in? Probeer objectief na te denken over je voorkeuren en te begrijpen welke invloed die hebben op de manier waarop jij zaken benadert.
Ga dat nieuwe project leiden!
Zonder kritisch denkvermogen verklein je je kans op promotie, maar ben je ook vatbaarder voor manipulatie en fraude. Je zal niet de eerste manager zijn die daar in trapt.
Over de auteur:
