Een bekend adagium in de wondere wereld van verandermanagement stelt dat de mens best wel wil veranderen maar niet veranderd wil wórden. We houden er niet van om in een richting geduwd te worden die we niet overzien en daardoor niet begrijpen. Toch is het op dit moment de Noordpool en niet de Corona-pandemie die ons pas een echte ongewenste duw geeft. Want onze manier van leven en werken zal drastisch moeten veranderen, of we dat nu willen of niet.
Op donderdag 22 oktober verscheen op NU-nl een artikel met als kop ‘Boven de Russische Noordpool weet de zomer dit jaar van geen wijken’ (1). Die titel doet de inhoud geen eer aan. Het zou beter (en eerlijker) zijn geweest als er had gestaan:
‘Klimaatverandering gebeurt nú, recht onder onze voeten: ALARM, we gaan er allemaal aan!’
Oké, dat is wellicht een beetje overdreven en ik wil zeker niet overkomen als een klimaatalarmist want die zijn in de praktijk even erg als klimaatontkenners. Maar wat er op dit moment gebeurt op de Noordpool is precies wat klimaatwetenschappers bedoelen als ze handenwringend, voetenwrijvend en stoelwurmend moeten toegeven dat de huidige voorspellingsmodellen worden ingehaald door de werkelijkheid.
Rode lijn
Kijk maar eens naar de die rode lijn in de grafiek in het NU-nl-artikel die de jaarlijkse toe- en afname van het Noordpoolijs aangeeft. Alsof iemand met een rode stift per ongeluk naar rechts is uitgeschoten. Het is ronduit absurd: het vriest niet op de Noordpool! Dat kan helemaal niet en het is nog nooit eerder vertoond in de moderne menselijke geschiedenis. Toch gebeurt het, nu, op dit moment.
Overal op de wereld zien we hetzelfde. Zowel droogtes met bosbranden als neerslag met overstromingen worden extremer. Warmterecords volgen elkaar in rap tempo op. Stormen en tornado’s worden heviger. Er is nu al een 65% kans dat 2020 wereldwijd het warmste jaar gaat worden sinds het begin van de metingen (het vorige warmste jaar was 2016). (2)
800.000 jaar
En ja, dat hebben we allemaal te danken aan ons eigen gedrag in termen van CO2-uitstoot. In de laatste 800.000 jaar is het CO2-gehalte in de atmosfeer nooit hoger geweest dan zo’n 300 ppm (parts per million, deeltjes per miljoen). De afgelopen 100 jaar hebben we dat door menselijk handelen opgekrikt naar ongeveer 413 ppm. De laatste keer dat er zoveel CO2 in de atmosfeer zat was zo’n 3 miljoen jaar geleden. De temperatuur was toen 2 tot 3 graden hoger dan de gemiddelde oppervlaktetemperatuur tijdens het pre-industriële tijdperk en het zeeniveau was 15 tot 25 meter hoger dan nu. (3) (4)
En ondertussen gaan we gewoon door, hè? In het tempo waarin we op dit moment CO2 aan de aardse atmosfeer toevoegen — wereldwijd zitten we alweer op het uitstootniveau van vóór de pandemie — zijn dit de te verwachten CO2-niveaus voor de komende decades:
Als ik probeer in te schatten welke verhogingen van de gemiddelde oppervlaktetemperatuur daar op de langere termijn bij horen (lees: de gevolgen voor de veiligheid van de kinderen van onze kinderen en hun kinderen) lopen me de rillingen over de rug. Ik kom er verderop nog op terug.
Afleiding
De moraal van dit verhaal? De COVID-pandemie is slechts een hinderlijke afleiding van het werkelijke existentiële probleem van de menselijke soort Homo sapiens en haar habitat: klimaatverandering. We staren als verlamde konijnen in de verblindende koplampen van de pandemie terwijl een veel grotere ramp zich nu al onder onze voeten en recht voor onze neus afspeelt.
Onze manier van werken en leven wordt op dit moment dus niet alleen door COVID-19 beperkt. Deze pandemie is niets vergeleken bij de aanpassingen die de menselijke soort zich zal moeten getroosten om zich aan te passen aan de grillen van een rap veranderend klimaat.
Misschien denk je nu ‘Oh jee, wat erg. Wat kan ik doen om te helpen?’ Wat een nobele gedachte. Laat ik je dan het volgende gedachte-experiment meegeven.
Tijdens de eerste zeven maanden van de wereldwijde Corona-pandemie-lockdown is de uitstoot van CO2 logischerwijs verminderd maar de totale reductie voor het gehele jaar 2020 zal naar verwachting ergens tussen de 4 en 7 procent liggen. (5) Wow. Da’s weinig. En dat met zowat alle vliegtuigen aan de grond, alle auto’s geparkeerd, bedrijvigheid tot een minimum beperkt en iedereen zo’n beetje thuis aan de ZOOM. Ondertussen staan we alweer aan het begin van een tweede golf en worden we opnieuw in een richting geduwd die we niet willen. Toch is dit allemaal niks vergeleken bij wat we zouden moeten doen om de opwarming van de aarde tot maximaal 1,5 graad te beperken.
Vijf en tien jaar
Want daarvoor zouden wij, met zijn allen, wereldwijd, nog eens vijf jaar achter elkaar in complete lockdown moeten. Vijf jaar. Vijf jaar geen ongebreidelde economische groei, geen fossiele brandstoffen, geen vliegreizen, geen autoverkeer, geen vakanties, geen feestjes, geen concerten. Niets, nada, riente, nothing, anders dan het minimaal noodzakelijke om onze economieën aan de gang te houden.
En dan hebben we de wereldwijde uitstoot van CO2 pas met de helft verminderd. Om de uitstoot vervolgens naar nul te reduceren zouden we met zijn allen nóg eens vijf jaar in volledige lockdown moeten. Probeer je eens voor te stellen wat dát zou doen met de plannen die je hebt voor je werk, je carrière, je dierbaren en de wensen, dromen en ambities die je koestert als vrij mens.
Tien jaar in volledige lockdown is het equivalent van de collectieve inspanning die we als menselijke soort moeten leveren om de aanzwellende klimaatcatastrofe het hoofd te bieden. Voel je ‘m?
En dan tot slot: het is best moeilijk je voor te stellen wat ‘zoveel graden opwarming’ feitelijk betekent. Sterker nog: we hebben werkelijk geen idee. Wereldwijd zitten we nu gemiddeld op ongeveer 1 graad opwarming ten opzichte van de gemiddelde oppervlaktetemperatuur tijdens het pre-industriële tijdperk. En moet je eens zien wat we nu al aan klimaatellende over ons heen krijgen. Bedenk dan dat met iedere graad opwarming diezelfde ellende exponentieel verergert. Voor ons allemaal. Overal op deze planeet.
Onleefbare planeet
We gaan nu al richting een opwarming van 2 tot 3 graden en vanaf 4 graden is leven op deze planeet een ware hel. (6) Vanaf 6 graden is leven aan het aardoppervlak niet meer mogelijk, met uitzondering van wellicht wat kleine, wanhopige en uiteindelijke gedoemde menselijke kolonies op de Noord- en Zuidpool. Als het CO2-gehalte in 2050 tot bijna 500 ppm zal zijn gestegen wordt dat laatste scenario ook daadwerkelijk onze toekomst: een onleefbare planeet. (7) (8) (9)
En ja, ik weet het, het is lastige kost om te verteren en mijlenver verwijderd van onze dagelijkse beslommeringen in het hier en nu, vooral met een pandemie die net z’n tweede wind heeft gekregen. Maar wie mocht denken dat er een moment komt dat we deze ellende allemaal achter ons kunnen laten zou maar beter eens wat verder vooruit kunnen kijken.
Meer weten over de existentiële crisis van de mensheid? Ook op zoek naar een hoopvolle oplossing van onze problemen? Ga gerust eens kijken op de website Vooruitkijken voor Gevorderden waarop talloze video’s met TED(x)-talks over onze mondiale problemen en de bijbehorende oplossingen:
Over de auteur:
