Wanneer het ons over de schoenen dreigt te lopen, nemen we ons voor om onze werkweek strakker te plannen. Om zo niet de stress te hoeven ervaren die ons anders in zijn greep krijgt. In de loop van de tijd zijn daar allerlei tools voor ontwikkeld. Maar ze blijken keer op keer niet te werken. Hoe komt dat toch?
Als we flinke stress ervaren, vernauwt ons bewustzijn zich. Letterlijk. Het stresshormoon zorgt voor een verhoogde spierspanning, een hogere hartslag, meer bloedtoevoer naar de spieren en minder bloed naar onze hersenen. Dat betekent letterlijk dat je onder stress niet meer helder kunt denken. Niet meer in staat bent om de strategische keuzes te maken.
Er zijn tools die met lichte stress rekening houden, zoals de prioriteiten-matrix van Stephen Covey of Getting Things Done van David Allen. Die gaan er vanuit dat er, behalve stress-momenten, ook momenten van rust zijn. Rust, waarin je nuchtere overwegingen kunt maken over wat je doen moet en wat daar een goed moment voor is. Vervolgens leg je met behulp van die tools een lijstje aan dat je simpelweg kunt afwerken. Dat voldoet meestal en in veel gevallen kan het je behoeden voor (keuze-)stress. Je besluiten zijn immers op een eerder moment al genomen.
Maar als zich dan een calamiteit aandient met acute stress, voldoen de lijstjes niet meer. En het echte probleem is dat je dat niet in de gaten hebt. Je ratio is immers geblokkeerd: je staat in de doe-modus. "Geen discussies, ik moet mijn lijstje afwerken!" Terwijl de prioriteiten misschien wel drastisch veranderd zijn, houdt je je door stress vernauwde blik gericht op het lijstje en je energie gericht op afvinken.
Stress is een zinvolle reactie van onze hersenen om op een gevaarlijke omgeving met levensangst met oerdrift te reageren. We hebben die reactie geërfd van onze voorouders, terwijl de omgeving allang niet meer zo gevaarlijk is als die duizenden jaren geleden was. Het enige wat voor ons nú nog bedreigend is, stress oproept, is de angst om te disfunctioneren in onze sociale omgeving. Dat is een geconditioneerde angst. Vandaag de dag zijn het dus vooral die angsten die ons in de stress jagen. In zijn boek ‘Stop, denk, doe’ geeft Max Wildschut de volgende voorbeelden:
- Angst om beoordeeld te worden
- Angst om te falen
- Angst voor afwijzing
- Angst voor conflict
- Angst voor onzekerheid en
- Angst om controle te verliezen
Het draait bij stress dus voornamelijk om de verwachtingen die anderen zouden kunnen hebben en om onze eigen angst om daarop de grip te verliezen. En hoewel ik niet wil bepleiten om dat maar gewoon te negeren, geldt ook hier vooral ‘de mens lijdt het meest van het lijden dat hij vreest’.
Nu zijn er drie oplossingen denkbaar, waarbij de laatste het meest effectief is. Ik vertel je daar zo dadelijk over, ik laat eerst de conventionele benadering zien.
Daarbij adopteer je de lijstjes-techniek, met de prioriteiten van Covey of met Getting Things Done. Dat is snel te leren, maar je moet accepteren dat dit tot onder stress leidt tot jakkeren. En dat je daardoor faliekant verkeerde keuzes kunt maken.
Bij de tweede benader je zelf de angst als een natuurlijke reactie. Dat is wat Wildschut voorstaat in zijn boek dat ik zojuist genoemd heb. Het is een bewustzijnsontwikkeling; zijn benadering lijkt een beetje op die van de ninja: ik ben bang, maar ik hoef mijn gedrag er niet vanaf te laten hangen. Ik kijk het beest van mijn faalangst in de bek. Ik voel mijn twijfel, ik ken het risico van mijn uitstelgedrag, maar ik zet desondanks door. Geloof mij, dat is een lange weg en het kan gemakkelijker en eenvoudiger.
Want hoe zou het zijn wanneer je niet meer zou hoeven reageren op die geconditioneerde angsten? Die appelleren aan onze vrees laag te scoren in onze sociale omgeving? Hoe zou het zijn als je die automatische piloot zou kunnen herprogrammeren? Dat kán...
En dat is de derde en meest effectieve manier om met je angsten om te gaan. Zoals ik ze hierboven opsomde, komen ze uit je oersysteem, uit je reptielenbrein. Het zijn programma’s die zich uit je onbewuste systeem opdringen en je reacties bepalen. Dat hoeft nu niet meer. Door samen met jou contact te maken met dat onbewuste, kunnen we de verbinding tussen de angst en de reactie daarop verbreken. We wissen een paar programmaregels van je automatische piloot. En als je dat wilt, kunnen we er zelfs nieuwe voor in de plaats zetten.
Op deze manier zet je jezelf op een eenvoudige en gemakkelijke manier over je valkuilen heen. Weg met het saboterende gedrag, weg met alles waardoor jouw Time-Management altijd mislukken moest. Hiermee kom je tot wat voor jou de beste manier is om je aan je planning te houden.
Herprogrammeren van een paar programmaregels in het brein lijkt mij een heel stuk moeilijker (met wat we weten over het brein) dan de de (bewezen) zeer effectieve technieken van ACT waar Wildschut volgens mij naar verwijst. Dit klinkt meer als NLP in een nieuw (brein) jasje. Bewezen niet effectief!
John Vrakking
|
|
27
-
03
-
2015
|
09
:
47
uur
Dank voor je reactie Liz. Het is gemakkelijker en eenvoudiger dan het lijkt. Er wordt gewerkt met het onbewuste, ik weet niet of dat in het brein huist. Zo nodig komt er namelijk ook lichaamswerk aan te pas, ons onbewuste is een woeste partij die soms een stevige aanpak nodig heeft.
Als je naar de effectiviteit ervan onderzoek wilt doen, hou ik me uiteraard aanbevolen. Tot nu toe heb ik er niets over gevonden dat als wetenschappelijk verantwoord onderzoek aangemerkt kan worden. Maar dat gold voor ook de non-effectiviteit, overigens.
Joris
|
|
30
-
03
-
2015
|
11
:
57
uur
Sorry, hoor, John - maar het op ons ''reptielenbrein'' gooien is nogal kort door de bocht, denk ik. En alweer een afwentelen van onze eigen verantwoordelijkheden ''we kunnen er niet aan doen, wel?'' (zoals bij uitstelgedrag, bijvoorbeeld). Ik pleit voor een brug tussen efficiëntie (het afvinken, het voltooien van taken, etc.) en effectiviteit (waarom doe je iets? in hoeverre draagt het bij tot mijn geluk, bereiken van mijn doelen, die van de firma waar ik voor werk?). Die brug is bij de meeste mensen zoek doordat ze onder steeds grotere druk staan om hun productiviteit te verhogen. Waardoor stress ontstaat en de productiviteit juist afneemt. Nochtans kan op een heel eenvoudige manier die brug gelegd worden - individueel of op organisatieniveau.
Over de auteur:
