Concurrentiepositie en arbeidsproductiviteit Randstad onder druk
20 mei 2010 -
TNO presenteerde op 18 mei de resultaten van de zesde Randstadmonitor. Deze vergelijkt de economie, aantrekkelijkheid en leefomgeving van de Randstad met twintig stedelijke Europese regio's. Een van de opvallendste ontwikkelingen is dat de Randstad steeds vaker buiten de top vijf valt, onder andere als het gaat om de aantrekkingskracht op toeristen en buitenlandse bedrijven en arbeidsproductiviteit.
De centrale beleidsuitdaging voor de komende tijd is hoe de arbeidsproductiviteit kan worden verhoogd ten einde lange termijn groei te realiseren, gecombineerd met een verhoging van de aantrekkelijkheid van de Randstad. De effecten van de kredietcrisis zijn in deze uitkomsten nog niet verwerkt.
Amsterdam verliest positie
Amsterdam heeft de positie in de subtop van de aantrekkelijkste vestigingsplaatsen verloren en is nu achtste. In 2008 lag de krimp voor Schiphol op het gemiddelde voor de tien grootste luchthavens. Het toerisme in Amsterdam zakte in 2008 behoorlijk terug. Hier kan de beperkte toegankelijkheid van de kunstschatten in Amsterdam een rol spelen. Amsterdam blijft de grootste hub voor internetverkeer. Rotterdam handhaaft zijn eerste positie in de goederenoverslag via zeehavens met gemak, maar de eerste positie in de containeroverslag via Europese zeehavens staat onder druk.
Langzaam afzakkende subtopper
Het algemene Europese beeld dat uit de Randstadmonitor rijst, is dat de Randstad een langzaam afzakkende subtopper is. Het meerjarig gemiddelde van het Bruto Regionaal Product (de indicator die de relatieve welvaart van een land weergeeft) valt bescheiden terug, het neergaande pad van de conjunctuur volgend. De Randstad voorziet in economische groei door extra werkgelegenheid en niet door meer te verdienen per gewerkt uur. De verklaring van de beperkte groei van de arbeidsproductiviteit ligt in de weinig innovatieve bedrijvigheid, een hoog aandeel dienstverlening en een op banengroei gericht beleid. Gevolg hiervan is dat de vraag uit het oog is verdwenen hoeveel welvaart er per arbeidsjaar wordt gerealiseerd. De concurrentiepositie van de Randstad staat hierdoor onder druk. Op milieugebied blijkt Nederland ook minder goed te scoren; per eenheid economische groei gebruikt Nederland meer energie dan gemiddeld. De vraag die centraal staat is: hoe kan de arbeidsproductiviteit worden verhoogd ten einde lange termijn groei te realiseren?
Voortrekkersrol Noordvleugel uitgewerkt
Binnen Nederland zakt de noordelijke Randstad (Amsterdam en Utrecht) qua groei terug naar het Nederlands gemiddelde. Hier lijken agglomeratienadelen op te treden: ruimtegebrek en congestie als gevolg van een periode van hoge groei. Ook lijken het terugvallende toerisme, de druk op Schiphol, de problemen in de financiële sector, de beperkte openstelling van musea en de stagnatie van de bouw van de Noord-Zuidlijn hun tol te eisen. Inkomens per hoofd, het percentage investeringen ten opzichte van export en het aandeel hoger opgeleiden zijn in de Noordvleugel nog steeds gunstiger dan in de Zuidvleugel. De Zuidvleugel kent een hoger eigenwoningenbezit dan de Noordvleugel. Wat toerisme betreft steekt de provincie Noord-Holland met kop en schouders boven de andere Randstadprovincies uit. Vooral de stedelijke regio's van de Randstad laten wat betreft veiligheid, sociale cohesie en leefbaarheid een lagere score zien dan gemiddeld nationaal.
Top twintig
In de periode 1995-2008 neemt de Randstad wat betreft de groei van het Bruto Regionaal Product de vijfde plek in de Europese rangorde in. Dat is behoorlijk hoger dan voorgaande jaren. Deze positieverbetering is hoofdzakelijk het gevolg van de verlate doorwerking van de kredietcrisis in de Randstad. Europese regio's die in 2008 het hardst zijn getroffen door de crisis zijn Kopenhagen, Dublin, Londen, Stockholm, Madrid en Barcelona. Anno 2008 zijn andere stedelijke regio's nu leidend. Vooral Praag en München springen daarbij in het oog. Ten opzichte van het meerjarig gemiddelde valt de Randstad bescheiden terug. De regio's waar de Randstad mee zijn vergeleken zijn Londen, Parijs, Ruhrgebied, Milaan, Madrid, Frankfurt/Main, Vlaamse Ruit, Barcelona, Rome, Hamburg, Berlijn, München, Kopenhagen, Stockholm, Wenen, Dublin, Lissabon, Boedapest en Praag.
Voor het eerst toont TNO hard aan wat een ieder, die de afgelopen jaren goed heeft opgelet, eigenlijk al wist. Het gaat niet goed met de BV Nederland. En dat de Randstad daarvan de exponent is, wisten we ook al langer.
Nederland blijft technologisch achter, slurpt te veel energie per mens en per eenheid product, en met alle transpor in de file komt de hele machinerie langzaam maar zeker stil te staan.
Oorzaken: het zijn er vele, maar ik voel vooral een overkill aan poldermodel en democratie als basis. Niemand durft of kan nog snel een beslissing nemen. En dan bedoel ik bijv. grote planologische beslissingen die dan ook tot uitvoering komen.
En.... polder vermoordt het boven het maaiveld komen van visie en openlijke discussie! Beiden zijn nodig om veel mensen te betrekken bij toekomstplannen. Veel mensen zijn nodig om weer andere goede bruisende ideeen tot stand te brengen.
We hebben bovendien in dit land nog steeds de neiging om regelgeving tot in punt en komma van het detail te willen uitwerken. Mooi voorbeeld daarvan is het Nederlandse Bouwbesluit. Als je dat naast bijvoorbeeld het Duitse Baugesetz legt, dan kom je tot beschamende verschillen. Al was het alleen maar omdat het Baugersetz bijvoorbeeld als leidende topic heeft dat moet worden gebouwd volgens laatste stand der techniek. Hoe dat in Nederland tot nu toe ging weten we toch ook allemaal wel, toch? Bijv. het verschil in energiegebruik van de huizen welke in de laatste jaren in Niedersachsen zijn gebouwd, en in Nederland is voor Nederland om het schaamrood van op je kaken te krijgen. Dat heeft alles te maken met de wijze waarop projectontwikkeling, gronduitgifte etc. in Nederland tot stand komt in vergelijking tot Duitsland. Duitsers zouden de practijken die op dit gebied praktijk zijn in Nederland nooit toestaan of accepteren. Dit omdat het onnodig prijs en kostenverhogend werkt.
Dat is ook precies de reden waarom we steeds meer Duitse en Poolse bedrijven in de Randstad aan het werk zien. Hun bedrijfskosten zijn veel lager, als gevolg van lagere belastingen, lagere huisvestingskosten etc.
Het bovenstaande is zo maar een kleine greep uit de voorbeelden en feiten.
Daarnaast vraag ik me in gerede af of die Maasvlakte III wel zo een goed idee is. Men gelooft hier nog in ongebreidelde groei, terwijl het achterland, Belgie, Luxemburg, Duitsland, Zwitserland vergrijst en daar de bevolking krimpt. Hoe realistisch is dat?
Dat het tijd wordt voor een nieuw Deltaplan vol met innovatieve ideeen en hervormingen is helder. Wie de discussies van de huidige politieke partijen rondom de verkiezingen volgt, zal met mij eens zijn dat hier het ergste moet worden gevreesd. In het beste geval wordt het pappen, nathouden, en op de plaats bewegen. Bezuinigen in plaats van investeren om de winst per arbeidsuur te verhogen, het energieverbruik te verminderen etc. etc. Het resultaat van de huidige richting zal onvermijdelijk zijn dat we nog verder afglijden. Tenzij.....?
En dat wilde ik ter overdenking toch een keer aan u allen kwijt.
