Denktank 2100 presenteert strategie voor 'langer levende' samenleving
29 oktober 2009 -
Het getouwtrek over de kosten van de vergrijzing is een ongelukkige voorbereiding op een samenleving met veel mensen die lang leven. Dat kunnen we beter. Maatschappelijk en individueel kunnen we van langer leven ook meer leven maken. Om dat te realiseren presenteert Denktank 2100: 'Meer Leven, strategie voor een samenleving waarin meer mensen langer leven'.
Na alle commotie over de AOW-leeftijd, blijven we met een grote vraag zitten: wat voor soort samenleving willen we eigenlijk zijn als een kwart van de bevolking straks ouder is dan 65? En hoe komen we daar?
Andere tijden
Meer leven presenteert een nieuwe richting. Dat is nodig omdat mensen langer leven, omdat ze met het ouder worden steeds meer van elkaar gaan verschillen en omdat ze andere talenten, ervaringen en idealen kunnen hebben dan hun jongere soortgenoten. Daar zijn we nu niet op ingericht. Bijvoorbeeld op de arbeidsmarkt ontdekken velen pas na hun pensionering hoezeer ze nog van betekenis zouden kunnen en willen zijn. Rond hun 45ste voelen steeds meer mensen zich 'opgesloten' in hun baan. Tussen de twintig en 40 voelen mensen zich gedwongen tot een carrièrepatroon van snelle stijging in een soort race naar de 65. Dit zijn allemaal gevolgen van keuzes uit 'andere tijden'. We hebben instituties ontworpen die toen steun gaven, dat kunnen we nu opnieuw doen.
Persoonlijke ontwikkeling
Behalve over werk gaat Meer leven ook over de persoonlijke ontwikkeling van mensen, over waarden die we als samenleving nastreven en over het plezier dat we kunnen hebben van elkaar als we elkaar wat vaker zouden tegenkomen. En het gaat over beeldvorming: kunnen we ook de sterke kanten van mensen op leeftijd in beeld krijgen?
Perspectieven
Met Meer leven opent Denktank 2100 lange termijn perspectieven, waarmee werkgevers, ouderenbonden, vakbonden, overheid en burgers vandaag al aan de slag kunnen. Bijvoorbeeld kunnen zij:
- investeren in het specifieke kapitaal van volwassen mensen. De sociale talenten van mensen kunnen een leven lang blijven groeien, terwijl de cognitieve mogelijkheden al snel beginnen af te nemen. Het heeft zin om tijdig te investeren in de ontwikkeling van en de oriëntatie op die sociale talenten - EQ - vanaf een jaar of 40.
- de beeldvorming rond ouder worden omkeren. Laat de kwaliteiten en mogelijkheden zien van oudere mensen in plaats van de huidige nadruk op zieligheid en bescherming.
- de ontmoeting tussen generaties bewust ter hand nemen zodat er een breder besef ontstaat van wat langer leven eigenlijk in kan houden.
- drempels wegnemen zodat mensen tussen de 40 en 50 kunnen gaan ondernemen met hun menselijk kapitaal. We kunnen opgebouwde rechten koppelen aan personen in plaats van aan banen, zodat mensen een onproductieve werkkring kunnen verlaten en ergens anders opnieuw plezier in hun werk kunnen vinden. De finish bij 65 (of 67) kunnen we wegnemen door de AOW te hernoemen tot Basisinkomen.
- tenslotte is het belangrijk om een nieuwe waardenoriëntatie te cultiveren. We kunnen veel bewuster kwaliteit van arbeid, participatie en leven waarderen en ons minder blind staren op kwantiteit.
Binnen onze 24-uur's economie hebben we tot voor kort mordicus willen ontkennen dat onze samenleving vergrijst.
Pas de laatste paar jaar wordt hier heel af en toe een losse opmerking genoteerd, en maakt de politiek zich vooral druk over de vraag hoe de AOW moet worden betaald met al die grijsaards.
In tegenstelling tot Nederland (NL) heeft men in Duitsland (D) inmiddels wel aardig in kaart wat de gevolgen zijn. En wat belangrijker /erger is... wat daar gebeurt is ook van belang voor NL.
Men heeft in D in de voorbije 15 jaar uitgebreide studie's losgelaten op dit vraagstuk. Daarna is men gekomen met ander beleid, dat meer gericht is op families van meerdere gezinnen in 1 huis, Alternheime (dwz allerlei samenlevingsverbanden van al dan niet alleen staande ouderen, en heeft men bovendien de lange termijn investeringen bijvoorbeeld in infra eens goed onder de loep genomen. Er wordt in D thans bewust minder geinvesteerd in snelwegen en meer in snelle treinen. Men kiest in D voor opnieuw en terug leefbaar maken van dorpen. En dat zijn maar een paar van de voorbeelden waarmee men aldaar anticipeert op de toekmst. Daarnaast stimuleert men het ouderschap op allerlei manieren en probeert men ook de plaats van ouderen hierin te versterken.
Macro demografische gegevens laten zien dat de bevolking in D nu al krimpt van 82,6 miljhoen in 2004 naar 82 miljoen nu. In 2004 was 14,7% van de Duitsers ouder dan 65. In 2030 zal het aantal Duitsers (bij ongewijzigd beleid)zijn gekrompen tot ongeveer 76 miljoen. Verontrustender is dat op dat moment 41% van de bevolking ouder zal zijn dan 65. Reken je dit verder door dan kom je (bij ongewijzigde geboorte en sterftecijfers)in 2050 uit op nog steeds ruim 40% ouderen en een bevolking die gekrompen is naar circa 52 - 55 miljoen inwoners.
Wat dergelijke cijfers betekenen voor onze export naar D op de langere termijn laat zich raden!
Ouderenv erbruiken minder goederen, ze zijn zuiniger, en ze verslijten minder. En als het ook nog in aantallen steeds minder Duitsers worden, dan blijven er veel goederen over die niet versleten zijn, en waarop kan worden teruggevallen, en behoeft minder te worden verkocht/gemaakt. Er zal zeker sprake zijn van een tamelijk definitieve vorm van economische krimp.
Alleen al vanuit die optiek is het bouwen van Maasvlakte III een slechte zaak. Je bouwt nu per saldo voor leegstand. M.a.w. het geld blijkt uiteindelijk letterlijk in het water gegeooid. En dat is dan maar 1 van de vele voorbeelden van slecht beleid in NL.
Oorzaak: hier geloven al die simplisten nog steeds in ongebreidelde groei, in plaats dat wordt geanticipeerd op en nagedacht over de vraag op welke wijze je economische werkomgevingzal veranderen, en welke invloeden dat op langere termijn op NL , haar economie en haar bevolking heeft.
In D maakt niemand zich druk om betaalbaarheid omdat men daar inmiddels domotisch en volgens laatste stand van techniek bouwt. Omdat men bovendien niet meer investeert in infra die men straks niet meer nodig gaat hebben. Het geld dat zo vrij komt wordt aangewend en ingezt voor het aanpassen aan de samenleving van de toekomst. Daarbij richt men zich op eigen energie, automatisering en duurzaamheid van bouwen en leefomgeving.
Een heel mooi voorbeeld van de wijze waarop men in Duitsland haar bevolking voorbereidt is de ZDF serie documentaires die men 2 jaar terug onder de titel ''''Aufstand der Altern'' uitzond. Daarin liet men om onverholen wijze zien met welke problemen men te maken zou krijgen als niets werd gedaan.
Simpel voorbeeldje: Wat gebeurt er met waarde van onroerend goed, en met huurprijzen als er wel woningen zijn, maar 30% staat leeg?
Naar mate ik in de voorbije 10 jaar meer van dergelijke problematiek ben gaan begrijpen, door me te verdiepen in de studies die in D plaatsvonden (in sommige gevallen heb ik daar zelfs actief aan meegewerkt op de achtergrond) is mijn verbazing over de Jan Salie houding in NL alleen maar toegenomen.
Onze regeringen zijn in de voorbije jaren weggelopen voor elke discussie die had kunnen leiden tot rigoreuze beleidswijzigingen. En neen, dat heeft niet alleen tot de kredietcrisis geleid. Dat ''poldermodel'''' gaat u allen hier in NL nog veel meer rampen bezorgen als u nu niet met elkaar ingrijpt!.
