15 april 2009 -
Sociale innovatie of ‘slimmer werken’ krijgt steeds meer aandacht. Sociale partners, de overheid, de Sociaal Economische Raad (SER), het Innovatieplatform: ze hebben allemaal grote belangstelling voor vernieuwingen die kunnen ontstaan door mensen, technologie en organisatie beter op elkaar af te stemmen.
Frank Pot is de eerste hoogleraar Sociale innovatie in Nederland. Vrijdag 24 april spreekt hij aan de Radboud Universiteit Nijmegen zijn intreerede uit. Zijn boodschap is kort maar krachtig: sociale innovatie, juist nu!
Gelegenheid tot verbeteren
Er zít een positieve kant aan de economische recessie: ze geeft bedrijven de gelegenheid om zichzelf te verbeteren door middel van sociale innovatie. Dat houdt in: organisatie, technologie en personeel beter op elkaar afstemmen zodat de arbeidsproductiviteit omhoog gaat en de kwaliteit van de arbeid beter wordt.
Frank Pot geeft een voorbeeld van een fabrikant van nooduitgangverlichting die na de cafébrand in Volendam in 2001 plotseling aan een enorm gestegen vraag moest voldoen. Met elektronische tilhulpen, een andere ‘routing’ van de productie en een andere werkverdeling (niet iedere persoon één klein taakje maar meer procesverantwoordelijkheid) lukte het om de productiviteit per medewerker met 44 procent te verhogen, waarbij die medewerkers ook nog eens meer plezier in hun werk kregen.
Belangstelling groeit Sociale innovatie kan zo simpel zijn. Dat toch niet elk bedrijf eraan begint, komt volgens Pot omdat het management niet altijd de kansen ziet en soms ook moeite heeft om ‘de werkvloer’ te betrekken bij beslissingen die een heel andere manier van werken in kunnen houden. Niettemin: de belangstelling voor sociale innovatie groeit. In 2006 publiceerde de SER een advies over middellang sociaal-economisch beleid met een bijlage van 60 pagina’s over sociale innovatie: tot nog toe de beste inleiding in het onderwerp, aldus Frank Pot. Ook het Innovatieplatform kent een programma sociale innovatie, met als belangrijkste onderdeel het voornemen om 10.000 MKB-bedrijven te ondersteunen om door slimmer werken hun arbeidsproductiviteit te verhogen. Een uitgewerkt plan wordt nog voor de zomer verwacht.
Economische tegenwind zit mee
En dan is er nog de economische recessie, die schreeuwt om sociaal innovatieve oplossingen, aldus Pot. "Om straks concurrerend uit de strijd te komen, moeten organisaties nú sociaal innoveren. Dat werkt minstens zo goed als technologisch innoveren, blijkt in de praktijk en uit onderzoek."
Pot heeft wel ideeën hoe bedrijven dat aan kunnen pakken: "Medewerkers en leidinggevenden kunnen en moeten nu de tijd nemen om samen te bekijken hoe ze processen slimmer kunnen aanpakken. Ook moeten ze bedenken hoe je mensen intern naar een hoger niveau kunt scholen: competentieontwikkeling heet dat tegenwoordig. En ik zie veel in ondernemers die andere ondernemers vertellen hoe zij het doen. Misschien kunnen ze sommige problemen zelfs samen beter oplossen."
De crisispakketmaatregel die bedrijven in staat stelt om werknemers voor wie onvoldoende werk is, gedurende vijftien maanden voor de helft uit de WW te betalen, speelt sociale innovatie mooi in de kaart. "Daarmee heb je mensen én tijd om te werken aan slimmer werken, productverbetering, nieuwe producten en een langetermijn scholingsplan voor de hele onderneming."
Innoveren, ook na de recessie
Overigens blijft sociale innovatie ook na de recessie nodig vanwege de kleiner wordende beroepsbevolking, de toenemende concurrentie door mondialisering en de kenniseconomie die andere eisen stelt aan medewerkers en leidinggevenden, waardoor ook de arbeidsrelatie verandert (meer vertrouwen; meer onderhandeling en afspraken over prestaties, arbeidsvoorwaarden, ontwikkeling). Pot: "In de zorg, een sector die niet direct door de recessie getroffen wordt, is er dan ook veel belangstelling voor. Want daar moeten de komende decennia met minder mensen steeds meer patiënten geholpen worden."
Ik blijf het jammer vinden dat sociale innovatie steeds maar weer beperkt blijft tot ''slimmer werken''.
Slimmer omgaan met medewerkers zou al een betere definitie zijn. Recentelijk heb ik enkele bijeenkomsten van het NCSI bijgewoond en, hoewel ik leuke initiatieven heb gehoord, ben ik geen enkele keer naar huis gegaan met het gevoel eens echt iets nieuws te hebben gehoord.
Weinig tot niets over talentmanagement, wat naar mijn idee, samen met empowerment, de basis moet zijn voor een nieuw business model.
Waarom volharden bedrijven in het Tayloriaanse model van organiseren, een model dat ervan uitgaat dat mensen dom zijn en door middel van macht aangestuurd moeten worden?
Kortom, ik denk dat het denken over sociale innovatie in een ander denkkader moet worden geplaats, we praten en denken nog in het verkeerde paradigma van het scientific management.
We roepen het echter wel allemaal, maar hoe bereiken we dat ondernemend Nederland i.s.m. de overheid dit nu ook echt eens gaat doen, door bijvoorbeeld goede consultants bij deze sociale innovatieslag (inclusief duurzaam omgaan met people & planet) te betrekken.
Voorlopig zitten de ondernemers met de hand op de knip en knijpt de overheid de keel van de innovatoren dicht met verstikkende bezuinigingen en regelgeving!
Overheidsubsidie voor sociale innovatie en laagdrempelige financiering door banken voor het bedrijfsleven zou veel helpen, maar wie durft?
Ben het 100% met Ad eens. Ik loop er net zo vaak tegenaan dat sociale innovatie vaak neerkomt op kleine, incrementele procesverbeteringen. Het is out of the box roepen en in the box blijven. Maar wat wil je als de bonden en de werkgevers zich met het thema gaan verbinden? Die willen het wel bij business as usual houden. Hoe het anders kan: ik heb jl. februari Richard Florida geínterviewd over de crisis, die hij The Great Reset noemt. Het artikel staat op de socialeinnovatie.nu site en in het FD. Dan zie je wat ons te wachten staat - de knop gaat om naar een creatieve economie. Business as unusual. Ad, ik nodig je uit een column te schrijven op mijn socialeinnovatie nieuwssite om jouw bovenstaande reactie verder uit te werken. Anders gaat Nederland weer verder slapen.
