7 september 2021 -
Wat een geluk dat jij je gestreken kantoorpak weer kunt aantrekken. Back to business! Vakantie is voorbij, de zomer breekt eindelijk door, en jij kunt weer aan je favoriete rondje in de kantoortuin beginnen. Isn’t that wonderful?
Als je degene die dit zegt een digitale dreun kon verkopen, dan had die die nu kunnen incasseren. Gelukkig is de techniek nog niet zo ver. Niets is namelijk minder waar: veel mensen ervaren een flinke postvakantie blues nadat ze na de lange zomervakantie weer aan de slag moeten. Dat stelt Nicolas Pop van Fitch. ‘Boek bij terugkomst direct een nieuwe vakantie’, betoogt menig zelfhulpboek. Een flinke kater is inderdaad het beste weg te spoelen met een nieuwe fles. Maar is dat de beste remedie?
Werken in inheemse stammen
Pop: "In één van haar veldonderzoeken in de jaren ’70 in de Amazone beschreef antropologe Jean Liedloff de verschillen hoe haar Europese metgezellen en de inheemse Yequana's met ‘werk’ omgingen.
Voor een zoektocht naar diamanten trok ze samen met een gezelschap Europeanen én Yequana's per kano diep de Amazonegebieden in. Daarbij moest soms de loeizware kano bij gevaarlijke watervallen via het land bergafwaarts worden getild. Het viel Liedloff op dat de twee gezelschappen totaal verschillend met deze zware klus omgingen:
Beide groepen stoten hun enkels en liepen schrammen en blauwe plekken op. Echter de Europeanen stonden te vloeken bij iedere buts. Ze hadden überhaupt al tegen de hele reis opgezien, ze wilden vooral diamanten vinden. Tijdens het tillen snakten ze alleen maar naar het moment dat ze zich weer door het water konden laten voortglijden. Hun gezichten stonden op onweer.
De Yequana's daarentegen lachten steeds wanneer één van hen een buts onderging, waarbij de gebutste zelf nog het hardste lachte. Ze maakten vertier tijdens het loodzware tillen. Waarbij één het zelfs waagde om tijdens de spannendste stukje van de afdaling plots stil te gaan staan en de anderen ophield om een grap te vertellen. Alle Yequana’s barstten in lachen uit, met de kano nog op de rug, om vervolgens de loodzware afdaling weer in te zetten. Liedloff interpreteerde dit verschil aan het feit dat de Yequana's geen onderscheid maakten tussen werk en spel. Sterker, ze ontdekte dat de Yequana’s überhaupt geen woord kenden voor ‘werk’."
Het onderscheid tussen werk en spel in ons denken
Pop: "In onze cultuur zien we werk als een serieuze bezigheid, terwijl we spel juist als triviaal bestempelen. Door werk en spel uit elkaar te trekken, hebben we er een tegenstelling van gemaakt. En precies dáár ligt de kiem van de vakantiedip. Werk moet gebeuren, omdat het ‘serieus’ is, we worden er namelijk voor betaald. Maar ben eens eerlijk en kijk terug naar de afgelopen tien jaar: hoeveel van je werkzaamheden zijn met de kennis van nu werkelijk triviaal gebleken? Terwijl omdat we spel als 'niet-serieus' beschouwen, we onszelf veel meer ruimte gunnen om plezier te maken en te experimenten.
Door zo gescheiden te denken over werk en spel, creëren we vanzelf van ons werk een kleurloze, humorloze, dodelijk saai vacuüm. Terwijl in het korte tijdsbestek van een weekend of tijdens onze summiere vakantiedagen, álles uit de kast moet worden getrokken om het bedorven spelplezier nieuw leven in te blazen."
‘Wordt er hier ook nog gewerkt?’
Pop: "De baas is uiteraard een belangrijke pion bij in het in standhouden van dit paradigma. Immers, het is zijn of haar stellige overtuiging dat er niet gewerkt wordt, als er geen strakke zweep wordt gehanteerd. Zie de angst die onder werkgevers loskwam toen alle medewerkers verplicht werden om thuis te werken.
Echter, indien de mens een waarlijk lui wezen zou zijn, zou hij geen duizenden jaar van overleven in misère hebben volgehouden. Zie ook de productiecijfers die nagenoeg gelijk zijn gebleken tijdens de langdurige lockdown."
De oorsprong: 'het speelkwartier is voorbij'
Pop: "De oorsprong van dit gescheiden denken van werk en spel vinden we in hoe we door onze schoolsysteem worden gevormd. Als we vijf jaar oud (!) zijn krijgen we de eerste KPI's op ons rapport. We worden beoordeeld op onze serieuze inzet en hoe goed we ons huiswerk voltooien. Het spel wordt totaal buiten beschouwing van de beoordeling gelaten.
Vervolgens krijg je tijdens het opgroeien steeds vaker te horen, dat het speelkwartier voorbij is. Jaar in, jaar uit, word je geprepareerd op het volgende jaar, om deze rite vervolgens te herhalen op de hogeschool en universiteit, tot in je banen met deadlines, targets en bonussen aan toe."
Werk is spel
Pop: "Confucius zei: choose a job you love and you’ll never have to work a day in your life. Maar die man had leuk praten, hoeveel leuke banen zijn er nu precies te kiezen in een hedendaagse hoogconcurrerende maatschappij? We ontcijferden drie jaar geleden dat de mensen die betekenis ontlenen aan hun werk veel minder gevoelig zijn voor de postvakantie blues. Maar een belangrijke aanvulling daarbij is dat we de vaardigheid van het spel in het werk niet moeten vergeten. Hoe zou de wereld eruitzien als de competentie 'spel' aan de top van al onze linkedin-skills zou bevinden? Hoe zou de politiek eruitzien als ze de huidige bizarre invulling van hun kabinet als spel zouden zien? Hoe ga jij vandaag de dag invulling geven, als ik je op je hart druk dat aan het einde van je leven alles toch triviaal zal zijn gebleken?"
