COVID-19 en de werkvloer: vier scenario’s voor het nieuwe normaal
Richt u op het verkennen van het nieuwe
13 mei 2020 -
De coronamaatregelen van het kabinet leiden tot een tweedeling in het bedrijfsleven. Sommige sectoren zijn bijna tot stilstand gekomen en kunnen maar voorzichtig opstarten, andere sectoren komen juist om in het werk.Het is duidelijk dat het virus een langdurige impact heeft op onze economie. Social distancing is al lang niet meer een kwestie van weken.
We moeten als maatschappij denken in maanden of langer. Ook na de opheffing van de maatregelen zal het veranderde consumentengedrag nog lang na-ijlen. Hoewel de toekomst niet voor alle organisaties onzeker is, zijn er tal van bedrijven die kampen met arbeidsoverschotten of -tekorten. Zij zijn bezig met overleven, maar vooral zij moeten toekomstgericht denken. Hoe bereid je je organisatie voor op een nieuw normaal dat nu nog onzeker is? Wat zou het overheidsbeleid moeten zijn: verlenging van de Noodwet of een andere koers? Ernst Brand, public sector expert bij PA Consulting, neemt ons mee.
Twee grote onzekerheden
De vraag is: hoe loodsen we onze organisatie door de crisis op een manier die ook op lange termijn goed is voor zowel klanten, organisatie als medewerkers? We moeten ons daarbij realiseren dat bepaalde zaken buiten onze controle vallen. Ten eerste weten we niet hoe lang de contactbeperkende maatregelen van kracht zullen blijven. Wordt de curve platgedrukt, of blijft het risico groot dat het virus weer om zich heen zal grijpen? Ten tweede is het onzeker hoe de arbeidsmarkt zich zal ontwikkelen. Het is namelijk onduidelijk welke overheidsmaatregelen zullen volgen om de balans op de arbeidsmarkt te herstellen. Het gaat daarbij vooral om externe flexibiliteit op de arbeidsmarkt door intersectorale mobiliteit te bevorderen.
Aan de ene kant heeft de overheid terecht maatregelen genomen om de arbeidsmarkt te beschermen. De paradox is dat ze hierdoor ook de mobiliteit ontmoedigt. Bedrijven met personeelstekort zijn niet gebaat met banenbescherming.
De impact van duur en factoren op de arbeidsmarkt is niet te onderschatten: volgens een analyse van FNV zijn ruim 800.000 banen in gevaar. Met name voor flexwerkers en uitzendkrachten is momenteel weinig zekerheid te bieden. Het CPB heeft eind maart vier scenario’s gepubliceerd, die een concreter beeld schetsen van de toekomstige economische impact van het coronavirus. PA Consulting heeft deze scenario’s in relatie gebracht met maatregelen voor regulering van de arbeidsmarkt.
Scenario 1: De ‘winterslaap’
Overheidsbeleid is hier tot nu toe op gericht: bescherming van gezonde bedrijven én van baanzekerheid. Er is sprake van relatief kortdurende restricties. ‘Business as usual’ is het nog niet, maar contactbeperkende maatregelen worden stapsgewijs opgeheven. Wat betekent dit voor organisaties? Bedrijven nemen een afwachtende houding aan en richten zich op optimaal gebruik van huidige medewerkers en middelen. Dit vergt strakke beheersing van werkkapitaal en optimaal gebruik van regelingen zoals de NOW. Er is geen radicale verandering in product- of dienstenaanbod nodig. Wel vraagt dit scenario creatief gebruik van (digitale) kanalen en middelen.
Scenario 2: Snel schakelen
Ook in dit scenario is sprake van relatief kortdurende restricties, maar nu zet de overheid juist in op flexibilisering van de arbeidsmarkt. Zij faciliteert middels platformen de uitwisseling van medewerkers tussen bedrijven en biedt financiële ondersteuning voor trainingen om de flexibiliteit van medewerkers te vergroten. Dit scenario is tot nog toe nauwelijks in de praktijk gebracht. Wat betekent dit voor organisaties?Organisaties verlagen hun arbeidskosten door overtollige capaciteit af te stoten en werving stop te zetten. De grote uitdaging is om op korte termijn samenwerkingsverbanden tussen organisaties op te zetten, zodat overtollig personeel kan doorstromen naar organisaties met tekorten.
Scenario 3: Slimme aanpassing
Ook als de restricties nog lang blijven duren, kan de overheid ervoor kiezen vooral het bestaande te beschermen, noodmaatregelen te verlengen en interne wendbaarheid te bevorderen, om meer zekerheid te bieden aan werknemers. Samen met slechts gedeeltelijk herstelde supply chains, zorgt dit relatief onaantrekkelijke scenario voor beperkte flexibiliteit van organisaties. Wat betekent dit voor organisaties? Organisaties zijn meer aangewezen op hun huidige bezetting en moeten verder bouwen op de vaardigheden die al in huis zijn. Zij kunnen investeren in training en scholing en hier meer inzet en flexibiliteit voor terug vragen. Radicaal andere bedrijfsprocessen liggen niet voor de hand. De focus ligt hier op het stimuleren van interne mobiliteit, procesoptimalisatie en automatisering.
Scenario 4: Transformatie
Ook hier nemen we aan dat er langdurig sprake is van een nieuw normaal. Het grote verschil met scenario 3 is dat de overheid nu vol inzet op flexibiliteit op de arbeidsmarkt, het faciliteren van innovatie en groei in andere sectoren. Regelgeving ondersteunt de transitie van grote groepen werknemers tussen organisaties om werkloosheid zo laag mogelijk te houden. Wat betekent dit voor organisaties? Teruggaan naar de voormalige bedrijfsvoering is geen optie. Zowel het bedrijfsmodel als alle bedrijfsprocessen moeten kritisch heroverwogen worden om succesvol te blijven. Fundamenteel nadenken over producten en diensten is een must, net als vergaande digitalisering. Organisaties kunnen zich gezien de arbeidsmarkt flexibeler opstellen. Samenwerkingsverbanden tussen organisaties en sectoren vormen de basis van de nieuwe economie.
Hoe kunnen organisaties zich voorbereiden?
Inmiddels is duidelijk dat de impact van de crisis zich lang zal laten voelen. Overheid en bedrijfsleven moeten zich voorbereiden op langdurige verandering. Het is daarom niet voldoende om op korte termijn de pijn te verzachten, maar ook organisaties met duidelijk groeiperspectief te ondersteunen. De overheid kan een faciliterende rol spelen door arbeidsmobiliteit over sectoren heen te bevorderen.
Los van de overheidsmaatregelen moeten bedrijven zich voorbereiden op structurele veranderingen. Is het operating model nog toekomstbestendig in het nieuwe normaal, of moet het aangepast worden? Via deze stappen kunnen zij sterker uit deze crisis komen: Respond – De onmiddellijke reactie op de contactbeperkende maatregelen. Focus op continuïteit, het welzijn van medewerkers, het doorgaan van de bedrijfsvoering en een gezonde cashflow. Dit hebben de meeste organisaties gedaan. Restore – Zorgen dat de bedrijfsvoering weer hersteld wordt als de maatschappij weer enigszins op gang komt. Dit omvat onder meer de verantwoorde terugkeer van medewerkers, aanpassingen aan werkprocessen en fysieke afstand tussen medewerkers. Rethink – Het is onduidelijk hoe Nederland er over een jaar uit zal zien. Toch moeten organisaties nu al nadenken over scenario’s om het meest kansrijke businessmodel te bepalen. Redesign – Een aangepast businessmodel kan een herontwerp van het operating model vereisen: wat betekent dit voor personeel, processen, IT, ecosysteem, financiën?
Juist als de toekomst onzeker is, wordt bedrijfssucces voor een groot deel bepaald door het aanpassingsvermogen van de organisatie. Richt u op het verkennen van het nieuwe, en niet alleen op het herstellen van het oude. Het nieuwe normaal laat dat niet toe.
