7 januari 2019 -
De gemiddelde dekkingsgraad van de Nederlandse pensioenfondsen is in 2018 teruggelopen van 108 procent naar 104 procent. In het laatste kwartaal liepen de fondsen behoorlijke klappen op en werd het herstel van begin 2018 volledig teniet gedaan.
De beleidsdekkingsgraad, die leidend is voor kortingen en indexatie, is in 2018 gestegen van 106 procent naar 108 procent. Dat blijkt uit de Pensioenthermometer van Aon.
De beleidsdekkingsgraad, gebaseerd op de gemiddelde dekkingsgraad van de afgelopen twaalf maanden, steeg in 2018 van 106 procent naar 108 procent. Deze eindstand voor 2018 is hoger dan het wettelijke vereiste minimum van 104,3 procent. De verwachting is echter dat een aantal fondsen het jaar toch afsluit met een dekkingstekort. Vooral een aantal grotere fondsen heeft een dekkingsgraad die nog onder de 104,3 procent ligt. Mogelijke kortingen per jaareinde 2019 en 2020 zijn daardoor een realistisch scenario.
Onrustig jaar vol tegenvallers op de beurs
Drie maanden geleden zag het er nog rooskleurig uit voor de pensioenfondsen. Langzaam maar zeker was er herstel en zag het er naar uit dat de pensioenfondsen uit de gevarenzone kwamen. De laatste drie maanden op de beurzen gooiden echter roet in het eten. De aandelenbeurzen sloten 2018 af met een verlies van ruim vijf procent. De rente bleef laag en daalde zelfs in december nog verder.
De beurskoersen kwamen in 2018 telkens onder druk te staan, onder andere door de handelsoorlog tussen de Verenigde Staten (VS) enerzijds en China, Canada en Europa anderzijds. Ook de politieke situatie tussen de VS en Noord-Korea zorgde voor onzekerheid.
Daarnaast waren er zorgen over de economische groeiverwachtingen. Beleggers waren het gehele jaar erg nerveus en op zoek naar triggers die het einde aan de lange periode van stijgende aandelenbeurzen zouden kunnen verstoren. In Europa speelde het Brexit-akkoord en de situatie rond de nieuwe begroting in Italië een grote rol. De Europese Centrale Bank besloot om het opkoopprogramma in 2019 af te bouwen, maar vooralsnog is de rente nog op een erg laag niveau. Met name het laatste kwartaal van 2018 zorgde onder beleggers voor teleurstelling en een zeer volatiele markt door een flinke daling van de olieprijzen, de verhoging van de rente in de VS en de kritische uitlatingen van president Trump op het beleid van de FED.
Swaprente
De swaprente bleef in 2018 laag en daalde zelfs verder in de laatste maand. Hierbij speelt mee dat de Ultimate Forward Rate (UFR) in 2018 daalde van 2,6 procent naar 2,3 procent. Door die daling moeten voor de lange looptijden hogere verplichtingen worden aangehouden, wat de daling van de verplichtingen op de kortere looptijden teniet heeft gedaan. De UFR betekent dat pensioenfondsen voor langlopende verplichtingen mogen uitgaan van een hogere rente dan de marktrente. Inmiddels is het verschil tussen de marktrente en de UFR flink teruggelopen.
Verlies
Per saldo hebben de aandelenbeurzen het jaar 2018 met een verlies van ruim vijf procent afgesloten. Dit hing wel af van het al dan niet afdekken van de Amerikaanse dollar en Japanse Yen, die stegen 4,5 procent respectievelijk dertien procent ten opzichte van de euro.
De ontwikkelingen op de aandelenbeurzen zorgden voor gebrek aan herstel bij de pensioenfondsen. In tegenstelling tot de aandelenportefeuille behield de vastgoedportefeuille zijn waarde. De vastrentende waardenportefeuille nam met 0,5 procent rendement iets toe in waarde. De stijging was vooral te danken aan de lange staatsobligaties en hypotheken.
Nieuwe sterftetafel
De enige meevaller die de pensioenfondsen dit jaar konden inrekenen, was de overgang naar een nieuwe sterftetafel. Het gaat om de prognosetafel zoals het Actuarieel Genootschap die in september 2018 heeft gepubliceerd. De verwachting is dat alle fondsen per jaareinde zijn overgegaan naar deze tafel. De impact is een verbetering van de dekkingsgraad met gemiddeld een procent.
Swaprente en vermogen pensioenfondsen gedaald, verplichtingen gestegen in december
Het vermogen van pensioenfondsen kreeg wederom forse klappen in december. Deze maand zorgde onder beleggers voor teleurstelling en een zeer volatiele markt door een flinke daling van de olieprijzen en door de verhoging van de rente in de VS en de kritische uitlatingen van de Trump op het beleid van FED. De aandelen van ontwikkelde markten noteerden een verlies van ruim acht procent. De opkomende markten wisten het verlies te beperken tot een krappe vier procent. De vastrentende waardenportefeuille noteerde een kleine plus door de rentedaling, maar dit effect wordt beperkt door hogere spreads op credits en high yield beleggingen. Per saldo nam de portefeuille in december met ongeveer 2,3 procent in waarde af.
Na de daling in oktober en november, daalde de swaprente in december verder met gemiddeld ongeveer acht basispunten. De UFR is 2,3 procent. Door de rentedaling nam de waarde van de verplichtingen per saldo in december met ongeveer 1,7 procent toe.
Nieuw pensioenstelsel – sector kan zich geen extra tijd permitteren
De ontwikkeling van een nieuw pensioenstelsel bleek in 2018 een onmogelijke opgave voor het kabinet en de sociale partners. En dat terwijl de pensioensector zich geen extra tijd kan permitteren voor noodzakelijke aanpassingen. "Het beeld is al niet goed en met mogelijke nieuwe kortingen in het vooruitzicht wordt dat beeld alleen maar verder versterkt", stelt Frank Driessen, Chief Executive Officer Retirement & Investment bij Aon Nederland. Hij verwacht dat de politiek het niet zover gaat laten komen. "Het verleden heeft al eens laten zien dat in specifieke omstandigheden ineens wel aanpassingen mogelijk zijn."
Kortingen weer realistisch scenario
Nu de onderhandelingen van het pensioenakkoord in 2018 mislukt zijn en de dekkingsgraden een klap hebben opgelopen, is er een concrete dreiging dat een aantal pensioenfondsen eind 2020 of 2021 moeten korten op de uitkeringen. "Al kort je maar één euro,-, het heeft op het imago van pensioen een enorme impact," zegt Driessen. "Ook het komend jaar gaat niet makkelijk worden. De vooruitzichten voor de rendementen zien er niet goed uit en de rente zal voorlopig laag blijven. Pensioenfondsen moeten zich voorbereiden op een periode van grote onzekerheid."
Mogelijke nieuwe kortingen leggen druk op de premies. Premies zijn momenteel veelal niet kostendekkend, omdat zij veelal gebaseerd worden op het verwacht rendement. Daardoor gaat de pensioenopbouw van werknemers ten koste van het vermogen van het fonds als het rendement niet behaald wordt. Dat is moeilijk te verkopen als de rechten gekort moeten worden.
