Zelforganisatiehype niet over hoogtepunt heen, stroomversnelling voorspeld
1 november 2018 -
De zelforganisatiehype lijkt alweer over zijn hoogtepunt te zijn. Lijkt, want veel organisaties hebben deze werkwijze inmiddels geïncorporeerd en zo het nieuwe normaal gevonden.
Ze zijn overgegaan naar een ‘nieuwe’ alledaagse routine, vaak voorzien van een label dat niet meer de vorm (zelforganisatie) maar het doel benoemt (‘klant centraal’ of ‘de vitale organisatie’). Daarin is een parallel te zien met het barsten van de internet bubble in 2000 waarbij velen dachten dat internet over het hoogtepunt heen was, maar júíst op dat moment in een stroomversnelling kwam. En voor het fenomeen zelforganisatie voorspelt Alexander Berkhoff, werkzaam bij organisatieadviesbureau Berckeley Square, hetzelfde.
Van beleveniseconomie naar betekeniseconomie
Berkhoff: "Even terug naar het waarom van de trend naar meer zelforganisatie. Jan Rotmans zegt: "We leven niet in een tijd van verandering, maar in een verandering van tijdperk." Technologische ontwikkelingen volgen elkaar steeds sneller op en we staan aan de vooravond van nieuwe, innovatieve doorbraken die onze samenleving ingrijpend zullen veranderen. Aaron Hurst van de Purpose Economy sluit hierop aan. Hij ziet onze samenleving veranderen van een belevingseconomie naar een betekeniseconomie, waarin de focus niet langer ligt op zo veel mogelijk geld en winst, maar op maatschappelijke meerwaarde (geluk). Volgens Hurst past dit bij de behoefte aan meer zingeving en betekenis in het werk, waarbij andere, veelal organisatie-overstijgende vormen van samenwerking ontstaan. Zijn gelijk blijkt uit de vele sociale ondernemingen zoals Brouwerij de Prael, Tony’s Chocoloney en Willem & Drees die als paddenstoelen uit de grond schieten.
Bestaande organisaties lijken deze ontwikkelingen maar moeilijk bij te benen. Het blijkt moeilijk om betekenisvolle samenwerkingsverbanden aan te gaan. Toch zijn er goede voorbeelden van organisaties die dit, elk op eigen wijze, vormgeven. Zo zijn wij bij Berckeley Square begonnen met het opzetten van learning communities waarin de eigen meebouwers in open netwerken met andere frontrunners van de betekeniseconomie van elkaar leren hoe dit vorm te geven. Dit na het eerdere event ‘ De Festival van de Bedoeling’, waar de frontrunners van de betekeniseconomie een podium hebben gegeven om hun verhaal te vertellen. Daarbij nemen wij als meebouwers niet langer meer de rol van de alwetende consultant aan, maar onderzoeken op basis van gelijkwaardigheid en oprechte nieuwsgierigheid de relevante thema’s die er toe doen binnen de betekeniseconomie. Elkaar daarbij oprechte ruimte gunnen lijkt daarbij de sleutel voor succes. Zo krijgt kruisbestuiving en dus innovatie maximale ruimte."
De bedoeling centraal stellen
Berkhoff: "Een heel ander voorbeeld van organiseren over de eigen grenzen heen, zijn de VeiligheidsRegio’s die steeds meer het klassieke command-and-control paradigma durven loslaten. Dit doen zij door op operationeel niveau nadrukkelijker de bedoeling centraal te stellen en zo de regelruimte op de werkvloer steeds verder te vergroten. Tijdens de hackethon ‘organiseren in netwerken’ op 29 mei jl van het kennisinstituut van de veiligheidsregio’s bleek pas hoe ingewikkeld dit is met de veelheid aan organisaties (en dus belangen!) die betrokken zijn bij de veiligheid in Nederland. Tijdens de hackethon werkten deelnemers van meerdere organisaties samen aan concrete vraagstukken. Opvallend was dat de deelnemers aan de hackethon niet langer het eigen organisatiebelang vooropstelden, maar juist het hogere doel van de samenwerking en de waarden die zij als hulpverleners deelden. Zo verving het klantbelang het eigen belang en kon hieruit snel een gezamenlijk belang worden geformuleerd. Vraagstukken over regie- of penvoering evenals interne targets werden daarbij even terzijde geschoven; er kunnen tenslotte mensenlevens op het spel staan. Zo bewogen de organisatiesystemen opeens mee met de praktijk in plaats van andersom."
Samenwerken vanuit eigen waarden
Dat het voor de voortrekkers van zelforganisatie toch nog moeilijk is om vanuit de eigen waarden samen te werken met andere organisaties bleek wel uit het voorbeeld dat de gemeentesecretaris van een bekende zelfsturende gemeente vertelde: "De omliggende gemeenten waarmee wordt samengewerkt verwachten toch nog een manager aan de overlegtafel. Toen bleek dat een ‘gewone’ medewerker van de eigen gemeente gerechtigd was om de benodigde, vergaande besluiten te nemen, was dat toch even wennen voor de collega’s van de andere gemeenten."
De zelforganisatiehype is nog niet over het hoogtepunt heen. Sterker nog, organiseren in netwerkverband zorgt voor een stroomversnelling, besluit Berkhoff.
