28 maart 2018 -
Veel ophef is ontstaan naar aanleiding van het aanzienlijke salaris dat het ING bestuur voorstelde aan haar directeur Ralph Hamers. ‘Een passend salaris op eredivisieniveau’, aldus Jeroen van de Veer, ING-bestuurder. Schande spreken de media.
De politiek overweegt nieuwe regels om de banken verder aan banden te leggen. Echter leiden meer regels tot meer integere bankiers? Hoort een goede leider wel integer te zijn? De oprichter van Fitch, Nicolas Pop, gaat aan de slag met dit vraagstuk.
Integriteit
"Integriteit is een ingewikkelde term," begint Pop. "Al Pacino hield er 25 jaar geleden al een legendarische speech over in de film ‘Scent of a Woman’. In deze klassieker staat een jonge student voor de jury waarin hij als getuige wordt gehoord. Hij wordt onder druk gezet om de daders aan te wijzen die een vernederende grap hebben uitgehaald met de rector. Hoewel de jongen weifelt, verraadt hij zijn medestudenten niet. Op het moment dat de rector hem wil schorsen, springt zijn mentor, de blinde Al Pacino, voor hem in de bres. Hij begint een imponerend betoog waarin hij de vinger op de pijnlijke plek in de rechtsvorming van de universiteit legt: ze stimuleert verraad boven integriteit. Integer handelen gaat verder dan goed of fout handelen, stelt hij." Pop wil dit gegeven verder onderzoeken.
Integer versus moreel verantwoord
Integer betekent letterlijk ‘niet aangeraakt, intact’. Integer handelen wordt volgens Pop vaak verward met moreel verantwoord handelen. Hij zegt: "Moraal gaat over de ‘leer van plichten en deugden’, die worden aangeleerd en opgelegd door de buitenwereld. Hoewel de uitkomsten van integer en moreel handelen vaak overeenkomstig zijn, is er een wezenlijk verschil. Integriteit ontstaat ‘van binnenuit’. Een integer persoon is iemand die dichtbij zichzelf blijft, zijn of haar drijfveren kent en daar eerlijk naar durft te handelen. Dit alles gebeurt zonder ‘aangeraakt’ te zijn door de wetten en regels van de omgeving. Het moraal kent zijn ontstaan uit de geschreven en ongeschreven wetten die ‘van buitenaf’ worden opgelegd."
Verloren zoon
Pop neemt het verhaal van de Verloren Zoon als voorbeeld om dit verschil tastbaar te maken. Hij vertelt: "Een vader heeft twee zonen. Tegen de zin van zijn vader verlaat de jongste zoon het huis en leidt een losbandig leven. Hij eindigt ver van huis in de goot en besluit op dat moment terug te keren. Door zijn vader wordt hij als een prins ontvangen. De oudste zoon is woedend en begrijpt de reactie van zijn vader niet, omdat hij in tegenstelling tot zijn jongere broer altijd gehoorzaam is geweest aan zijn vader. Het verhaal onderscheidt de integere zoon die zijn eigen pad kiest, tot inkeer komt en uit eigen beweegreden terugkeert naar zijn vader, van de hoog moralistische zoon. De laatste handelt om zijn vader te gehoorzamen, niet vanuit een intrinsieke motivatie om hem te dienen."
Bankiers
Terug naar de bankwereld. Pop stelt het volgende: "Een bankier die in al zijn haarvaten voelt dat hij zoveel mogelijk geld wil graaien, is een zeer integere bankier. In de ogen van het maatschappelijke moraal zal deze bankier echter zeer laag scoren. Bij het ING-bestuur is de integriteit daarentegen niet aanwezig: zij maakt zich eerst sterk om het salaris van de directeur te verhogen, maar kritiek vanuit de maatschappij zorgt ervoor dat zij haar voorstel weer intrekt. Zij zou integer zijn geweest als zij bij haar besluit was gebleven." En precies dat is het verschil tussen integriteit en moraliteit volgens Pop. "Moreel gedreven gedrag wordt sterk beïnvloed door hoe de buitenwereld het vertoonde gedrag beoordeelt. Als de buitenwereld even niet kijkt, zal de moreel gedrevene mogelijk ander gedrag laten zien," stelt Pop. Precies zoals verwacht wordt van de bankwereld: wanneer het publieke oog zich opwindt over andere maatschappelijke aangelegenheden, kunnen de bankiers in de schaduw weer uiting geven aan hun werkelijke motieven.
Regels
Pop concludeert: "Zoals we hebben uitgeplozen wordt een moraal gevormd door regels. Door meer regels in te voeren, ontstaat een strenger moraal. Echter, daarmee ontstaat er nog niet een betere integriteit bij de bankiers of enig ander. Integriteit is in tegenstelling tot moraal niet op te leggen." Pop wil afsluiten met een quote van Al Pacino en een vraag aan de lezer:‘…this young fellow won't sell anybody out to buy his future! And that, my friends, is called integrity! Now that's what leaders should be made of.’ En wat denkt u? Is uw leiderschap integer?"
Een zeer sterk en goed verhaal van de heer Pop, maar ik zou dan toch graag integriteit en moraliteit met elkaar willen verbinden, in die zin dat integriteit gepaard gaat met deugdzaamheid. Als iemand integer handelt, maar vervolgens een moord of anderszins een misdaad pleegt, dan vind ik dat een te verwerpen integriteit. Moraliteit zonder integriteit is slechts buitenkant, maar integriteit zonder moraliteit is schijn-integriteit.
