28 april 2017 -
Met de aantrekkende economie neemt de vraag naar persoonlijke ontwikkeling onder medewerkers ook weer toe. ‘Persoonlijke effectiviteit’, ‘personal branding’, ‘persoonlijk leiderschap’, het is slechts een kleine greep uit de titels waarmee opleidingsbedrijven haar cursussen in de markt proberen te zetten.
"Maar waarom zou u zich als mens willen ontwikkelen?" vraagt Nicolas Pop, oprichter van Fitch zich af. In een analyse uit zijn eigen HR praktijk probeert hij de essentie van ontwikkeling bloot te leggen.
Het woord ontwikkelen betekent letterlijk ontvouwen, het ontdoen van wikkels, ont-wikkelen. Ontwikkelen lijkt daarmee haaks te staan op het woord (aan)leren, wat eerder een proces beschrijft van het opdoen van nieuwe kennis en vaardigheden.
Wat zijn wikkels?
Volgens Pop zijn wikkels te onderscheiden in twee categorieën: "De eerste categorie wikkels zijn de bewuste regels die men gedurende het leven ingeprent krijgt. Het zijn de aangeleerde manieren die men opdoet in de opvoeding (spreek netjes met twee woorden), de scholing (1+1=2), in het leven in onze maatschappij (U mag uw buurman niet beroven), soms aangevuld met religieuze ondertonen (Gij zult de naam van de Eeuwige, uw God, niet ijdel gebruiken). Het zijn leefregels die men volgt omdat men daardoor eerder beloond is (goedzo!, een 10 voor uw examen!) of omdat men gestraft is indien men anders handelde (Ga maar op de gang staan).
De tweede categorie wikkels zijn de onbewuste regels die men gedurende het leven organisch vormt. Een kind dat opgevoed wordt door een overdreven angstige ouder dat in alle situaties voorkomt dat het kind een misstap kan begaan, zal zichzelf een manier van leven aanmeten waarbij het alle risico’s uit de weg probeert te gaan (of juist tegengesteld: volledig onbegrensd juist risico’s gaat opzoeken). Ook deze leefregels integreert men in onze manier van leven omdat het eerder iets opleverde (vrolijke accepterende reactie van de ouder), of omdat men daarmee een straf (angstig, boze reactie van de ouder) uit de weg kon gaan."
Het nut van wikkels
Pop vertelt het volgende: "Men weet wat hem of haar te wachten staat als ze reageren zoals hun is aangeleerd. Het nut van de wikkels is dus dat ze ons voorspelbaarheid en daarmee veiligheid bieden: Iedereen accepteert elkaar, omdat ieder aan elkaars wensen voldoet. Deze leefregels vormen een jas waarmee men zich warm aan kan kleden in een veeleisende wereld.
Waarom zou iemand het naakte pad van de ontwikkeling op willen gaan, wanneer de meest veilige reactie is om aan de wensen van de buitenwereld te voldoen, en als een grijze muis in de massa op te gaan?"
Ervaring van eigen drijfveren
Pop stelt: "Eenieder ervaart weleens wrijving in het dagelijkse leven in omgang met anderen, met het werk en alle eisen die de maatschappij aan iedereen stelt. Het levert frustraties op, energielekken, en bij sommigen zelfs een burn-out. Deze wrijving legt een conflict bloot tussen wat de omgeving van ons wil, en wat men zelf kan of wil opbrengen. Deze wrijving is een bewijs voor het bestaan van ons eigen individu, van onze eigen drijfveren.
Waar men redelijk goed is in het aanvoelen dat ons iets niet zint, is men vaak minder goed in het benoemen en voelen waarom iets dwarszit. Om die vraag zuiver te kunnen beantwoorden, moet men namelijk scherp op het netvlies hebben wat de eigen drijfveren zijn.
In het proces waarin men zich gedurende het leven met al die externe leefregels (wikkels) heeft omwikkeld, zijn we ergens het contact verloren met onze eigen drijfveren: gedraagt men zich nu omdat men dat zelf zo wil? Of omdat het zo is aangeleerd? Houd iemand de deur voor een ander open, omdat hij of zij dat wil, of is het aangeleerd dat diegene dat moet doen? Krijgt de persoon in kwestie daarvan een prettig gevoel omdat diegene in zichzelf het goedkeurende stemmetje van mijn ouders en leraren hoor? Of is het zijn of haar eigen stem?
De essentie van ontwikkelen is dus ervaren welke persoonlijke drijfveren overblijven, wanneer men alle schillen met aangeleerde leefregels van zich afpelt. Ontwikkelen staat dus gelijk aan de ervaring van iemands eigen ‘ik’, uelf als individu."
Wat is de kracht van ontwikkeling?
Pop legt uit: "Door goed bewust te zijn van onze eigen drijfveren, en daar op een effectieve manier voor uit te komen, kan men de interactie met de omgeving stroomlijnen, en kan men de wrijving uit de weg werken. Kink in de kabels omzetten in stromende energie. Frustratie en irritatie omzetten in aspiratie en inspiratie. Dat levert geluk op en een hogere werksatisfactie. Vaak gepaard met een hogere effectiviteit."
Waarom we 100 redenen verzinnen waarom we ons niet willen ontwikkelen
"Maar ontwikkelen betekent ook die beschermende jas uit doen. Die beschermende jas die men veiligheid biedt en waardoor men door de omgeving wordt geaccepteerd: ‘als u zich zus-en-zo gedraagt, belonen wij u en straffen we u niet’. Wanneer men voor zijn of haar eigen drijfveren uitkomt kan dat gaan conflicteren met drijfveren van de buitenwereld. Aangezien men zich pas gaat ontwikkelen op het moment dat men conflicterende wrijving voelt, betekent dat vanzelfsprekend dat ontwikkeling (lees: dichter volgens de eigen drijfveren leven), wrijving in de buitenwereld zal opleveren. Men verlegt als het ware de interne wrijving bij de buitenwereld, bij de ander.
Dat maakt dat ontwikkeling vaak een moeilijk en kwetsbaar proces is. Het is niet voor niets dat mensen zich pas gaan ontwikkelen als de pijn groot genoeg is en velen onder ons vaak lang in situaties blijven zitten die conflicteren met hun individuele drijfveren. Maar dat ze het conflict liever intern dragen (omdat ze daarmee de acceptatie door hun omgeving denken te garanderen) dan dat ze zelf uitkomen voor hun eigen drijfveren, met de bijbehorende kans dat ze conflict krijgen met hun omgeving," analyseert Pop.
Hij besluit: "U kunt uzelf de vraag stellen: wie bent u als u uw leven oneindig laat voorschrijven door uw omgeving. Heeft u dan bestaan?"
