Erasmus Innovatie Monitor: Nederlandse bedrijven innoveren minder
19 november 2014 -
Nederlandse bedrijven innoveren dit jaar beduidend minder. Dat blijkt uit de jaarlijkse Erasmus Concurrentie en Innovatie Monitor van INSCOPE. Het onderzoek staat onder leiding van Prof.dr. Henk W. Volberda van Rotterdam School of Management, Erasmus University (RSM).
De voornaamste bevindingen zijn:
1. Innovatievermogen van Nederlandse bedrijven is substantieel gedaald
De hoeveelheid totaal nieuwe producten en diensten ('radicale innovatie') die Nederlandse bedrijven hebben geïntroduceerd is met zes procent gedaald tussen 2013 en 2014. De hoeveelheid verbeterde producten en diensten ('incrementele innovatie') is met vier procent gedaald en staat op het laagste peil sinds het begin van de meting van de Erasmus Concurrentie en Innovatie Monitor in het jaar 2006. Volberda licht toe: "Recentelijke gegevens over de haperende Duitse economie - een belangrijke motor voor de Nederlandse economie -, bijgestelde verwachtingen van het Internationaal Monetair Fonds (IMF), brandhaarden in het Midden-Oosten, en fluctuerende beurskoersen vergroten de twijfel bij bedrijven om te gaan innoveren. Een daling van het aantal product- en dienstinnovaties van Nederlandse bedrijven komt niet ten goede van hun concurrentiepositie en vormt daarmee ook een bedreiging voor de ontwikkeling van de Nederlandse economie."
2. Nederlandse bedrijven investeren na jaren van daling weer iets meer in technologische innovatie, maar minder in sociale innovatie
De investeringen in technologische innovatie (investeringen in onderzoek en ontwikkeling en in ICT) zijn na meerdere jaren van daling in periode 2013 - 2014 met circa een procent van de omzet gestegen. Nederlandse bedrijven zijn na een stijging in de periode 2006 - 2013 het afgelopen jaar acht procent minder actief geworden met sociale innovatie (nieuwe manieren van organiseren, managen, werken, en samenwerken). Volberda noemt deze ontwikkelingen ‘een mogelijke bedreiging voor de concurrentiepositie van Nederlandse bedrijven, aangezien slimmer werken, faciliterend leiderschap, platter organiseren, co-creatie met partners essentieel is om succesvol te innoveren; bedrijven met zulke eigenschappen zijn beter in staat om technologische innovatie om te zetten in succesvolle product- en dienstinnovaties’.
3. Regio's Achterhoek/Twente, Midden- en Oost Brabant, en Noord-Holland scoren bovengemiddeld op hoeveelheid product- en dienstinnovaties
De regio Midden en Oost-Brabant scoort boven het landelijk gemiddelde op technologische innovatie (+1,5 procent), sociale innovatie (+2,5 procent), radicale product- en dienstinnovatie (+2,8 procent) en incrementele product- en dienstinnovatie (+3,5 procent). Ook diverse andere regio's scoren bovengemiddeld op sociale innovatie, waaronder Noord-Holland (+1,2 procent boven het landelijk gemiddelde), het noordelijke deel van de provincie Zuid-Holland (+0,9 procent) en de Achterhoek/Twente (+0,8 procent). Vooral de regio's Noord-Holland en de Achterhoek/Twente scoren eveneens met respectievelijk 4 procent en 4,9 procent boven het landelijk gemiddelde op de hoeveelheid radicale innovaties. Volgens Volberda zijn de bedrijven in de regio Midden en Oost-Brabant, waaronder de bedrijven op de High Tech Campus, over het algemeen gezien een voorbeeld hoe technologische innovatie en sociale innovatie hand in hand kunnen gaan om het innovatiesucces te vergroten.
4. Een toename van het aantal arbeidsplaatsen vraagt om een hoge mate van technologische innovatie èn sociale innovatie
Bedrijven die intensief met zowel technologische innovatie als sociale innovatie actief zijn hebben gemiddeld een toename van het aantal medewerkers van 8,3 procent. Volberda licht toe: "Bedrijven die zowel investeren in nieuwe technologieën (robotisering, Internet of Things, Big Data, 3D printing) als in menselijk kapitaal, nieuwe organisatievormen en samenwerking met partners presteren beter op winstgevendheid en plezier in het werk. Voor de realisatie van nieuwe economische groei in Nederland zoals nagestreefd door dit kabinet zal daarom in het Topsectorenbeleid meer aandacht moeten worden besteed aan Sociale Innovatie en de Human Capital Agenda. Eenzijdige investeringen in technologische innovatie leiden juist tot afnemende economische groei (-5,8 procent afname in arbeidsplaatsen)." Minister Asscher van Sociale Zaken en Werkgelegenheid heeft daarom ook terecht zorgen geuit over de eenzijdige aandacht voor nieuwe technologieën en de mogelijk radicale effecten op de werkgelegenheid. Volberda stelt daarom: "Het Topsectorenbeleid om innovatie aan te zwengelen moet niet alleen gericht zijn op fiscale stimulering van technologische innovaties (WBSO, R&D aftrek, Innovatiebox), maar ook op stimulering van sociale innovatie; bijvoorbeeld door het fiscaal stimuleren van investeringen in menselijk kapitaal bij bedrijven, het fiscaal stimuleren van samenwerkingsrelaties van bedrijven met kennisinstellingen, het vergroten van de verspreiding van platte en flexibele organisatievormen door het ter beschikking stellen van online diagnose instrumenten voor ondernemers, of het creëren van online leermodules voor innovatief leiderschap."
5. Nederlandse bedrijven verplaatsen meer activiteiten naar het buitenland dan dat er terugkomt naar Nederland
Nederlandse bedrijven verplaatsen gemiddeld 4,4 procent meer activiteiten naar het buitenland dan dat er activiteiten terug naar Nederland worden verplaatst. Vooral bij ICT-activiteiten (+zeventien procent), productie/dienstverlening (+twaalf procent) en inkoopactiviteiten (+acht procent) vindt er een uitstroom plaats. "De verplaatsing van ICT-activiteiten, productie/dienstverlening en inkoopactiviteiten naar het buitenland is niet alleen kosten gedreven, maar vloeit ook voort uit een gebrek aan technische mensen in bepaalde sectoren of om toegang te krijgen tot bepaalde nieuwe markten," aldus Henk Volberda.
6. Vooral in de regio's Zuid-Limburg, Arnhem/Nijmegen en Haaglanden/Leiden gaan er meer activiteiten naar het buitenland dan dat er voor terug komen: in Noordoost Nederland, Zeeland en West-Brabant is dat juist andersom
De mate waarin activiteiten van Nederland naar het buitenland worden verplaatst en terug varieert per regio. In de regio's Zuid-Limburg/Arnhem/Nijmegen en Haaglanden/Leiden zijn er rond de 21 procent meer activiteiten naar het buitenland verplaatst dan dat er activiteiten van het buitenland naar de betreffende regio zijn terug verplaatst. Volgens Henk Volberda dienen de regio's Zuid-Limburg, Arnhem/Nijmegen en Haaglanden/Leiden ervoor te waken dat er geen uittocht gaat plaatsvinden van hoogwaardige arbeidsplaatsen. In de regio's NoordOost Nederland en Zeeland/West-Brabant heeft er juist netto een instroom plaatsgevonden van activiteiten. In deze twee regio's zijn er respectievelijk negen en tien procent minder activiteiten naar het buitenland verplaatst dan dat er activiteiten zijn terug verplaatst van het buitenland naar de betreffende regio.
Bedrijven die zowel technische innovatie als sociale innovatie oppakken scoren volgens het Erasmus onderzoek het beste en generen de arbeidsgroei van 8,3 %.
Wij als consularissen zijn als klankbord verbonden aan veel bedrijven binnen de MKB sector. Vroeger wel eens de groeimotor van Nederland genoemd. Het is niet moeilijk inhoudelijk te typeren hoe de bovenstaande trends in elkaar steken voor middelgrote bedrijven.
Allereerst weten we vanuit Nijenrode onderzoek dat de slaagkans van innovaties in de afgelopen jaren slechts 25% was. De oorzaak was dat teveel technologische ontwikkelingen niet aansloten op de behoefte in de markt. Ook vraagt de implementatie van een nieuw product of dienst om een aanpassing van de eigen organisatie. De eigen organisatie aanpassen om de klanten en gebruikers beter te bedienen is voor veel directies echter nog een brug te ver. Zo worden bijvoorbeeld door technische dienstverleners veel kansen gemist op het vlak van duurzame exploitatie, waar een grote vraag naar is. Ook kansen op service, support voor eindgebruikers en ontzorging blijven zo buiten beeld.
De oplossingen liggen voor een groot deel voor de hand. Dat marktgericht denken en klantgericht handelen de basis is voor succesvolle innovaties en verbeteringen wordt inmiddels door vrijwel iedereen onderschreven. Klanten en gebruikers zijn zelfs graag bereid om mee te denken voor het ontwikkelen van oplossingen waar ze hun voordeel mee kunnen behalen. Samen ondernemen noemen ze dat.
Om beter met de klanten en gebruikers te kunnen communiceren is intern ondernemerschap een vereiste. Dit verlangt op zijn beurt een andere stijl van leidinggeven. Meer coachend en minder autoritair. De klanten en gebruikers zullen deze kanteling in de organisatie met vreugde begroeten en belonen.
Kortom, een inspirerende uitdaging voor een innovatie bedrijfsleiding om de eigen organisatie aan te passen aan de veranderende marktvraag.
