Consumenten zien donkere wolken hangen boven de Europese economie
20 oktober 2014 -
Europese consumenten zijn niet langer zo optimistisch over de toekomst als ze in juni waren. De afgelopen drie maanden zijn de economische verwachtingen in bijna alle landen verslechterd. In sommige landen is zelfs sprake van een sterke daling.
Aan de opwaartse trend in zowel de inkomensver-wachtingen als de koopbereidheid lijkt in veel landen ook een einde te zijn gekomen. De GfK-consumentenklimaatindex voor de EU 28 staat momenteel op 4,2 punten vergeleken met 9,1 punten in het voorgaande kwartaal. Dit zijn de resultaten van het GfK-onderzoek naar het consumentenklimaat in Europa. In bijna alle landen van de Europese Unie (EU) heeft de economie het aanzienlijk slechter gedaan dan economische instituten en regeringen in het voorjaar hadden voorspeld. In sommige landen is zelfs sprake van een daling. Dit is te wijten aan een aantal zeer uiteenlopende redenen.
Duitse economie
Duitsland is niet langer de motor achter de economische groei in Europa. De economie vertoonde in het tweede kwartaal zelfs een lichte daling van 0,2 procent. Volgens deskundigen zal de economie in het derde kwartaal weer gaan groeien, zij het zeer zwak. Hoewel de Duitse consumenten nog steeds graag geld uitgeven, heeft de exportgerichte sector van de econo-mie te kampen met een zwakke buitenlandse vraag. Dit heeft zijn weerslag op andere EU-lidstaten en opkomende landen zoals Brazilië, China en Rusland. De economieën van deze landen hebben de afgelopen jaren op sommige gebieden een sterke groei doorgemaakt. Maar ondertussen stij-gen de groeipercentages minder hard en liggen ze onder de tien procent. Consumenten hebben hun behoefte aan materiële zaken grotendeels ver-vuld en consumeren minder dan in het verleden.
Franse en Italiaanse problemen
Twee van de grootste economieën in Europa, Frankrijk en Italië, worstelen nog steeds met ernstige structurele problemen. Er zijn tot dusver geen aanwijzingen dat daar de komende maanden verandering in zal komen of dat regeringen een begin zullen maken met grote hervormingen, laat staan dat ze die zullen doorvoeren.
Conflicten op het wereldtoneel
Een verdere factor zijn de grote conflicten die de laatste tijd het wereldtoneel domineren. Het gaat bijvoorbeeld om de spanningen en economische sancties tussen Rusland en de EU, de oorlog in het Midden-Oosten, de dreiging van de Islamitische Staat (IS) en de politieke transitie in Turkije. Al deze gebeurtenissen dragen bij aan een groeiende onzekerheid onder consumenten. Bedrijven en banken zijn daarom terughoudend geweest in het doen van investeringen en toekennen van leningen. Dit heeft op zijn beurt een direct effect op de economische prestaties van de afzonderlijke landen.
Daar komt de lage inflatie nog bij. In september bedroeg die gemiddeld 0,3 procent in Europa. Dat is het laagste niveau in bijna vijf jaar. Een aantal landen strijdt al tegen deflatie, dus een daling van de consumentenprijzen.
Ondernemersklimaat
Deze moeilijke situatie is ook af te lezen aan de Ifo-ondernemingsklimaatindex. In september daalde die naar de laagste waar-de in Duitsland sinds april 2013. In veel Europese landen is het onderne-mingsklimaat momenteel slechter dan tien jaar geleden. Behalve de eco-nomische sancties hebben de uitspraken van de Russische president Vladimir Poetin ook een effect op de Oost-Europese economieën.
Europese consumenten delen de mening van ondernemingen dat de economie niet meer zo stabiel is als aan het begin van de zomer. In juni steeg de GfK-consumentenklimaatindicator voor alle 28 lidstaten van de EU naar 9,1 punten, de hoogste waarde sinds april 2008. Sindsdien is hij weer bijna vijf punten gedaald. In september stond de indicator maar op 4,2 punten.
Nederland: economische verwachtingen storten in
In juni rekenden de Nederlandse consumenten nog op een flinke groei van de economie. De indicator steeg tot 34,1 punten, de hoogste waarde sinds januari 2000. De afgelopen maanden zijn de economische verwachtingen met bijna twintig punten gekelderd. In september stond de indicator op slechts 14,3 punten, de laagste waarde sinds november 2013.
In navolging van de verslechterende economie zijn de inkomensverwachtingen in de zomer ook gedaald. De indicator staat momenteel op -9,0 punten. In augustus daalde hij zelfs naar -11,1 punten.
Het wekt geen verbazing dat de Nederlandse consumenten als reactie op het algemene klimaat voorzichtig zijn geworden met geld uitgeven. Daarom is de koopbereidheid met -6,4 punten nog duidelijk onder het langetermijn-gemiddelde van nul punten. Maar in de zomermaanden werd ook een mar-ginale stijging van bijna drie punten genoteerd, waarmee de indicator de hoogste waarde bereikte sinds november 2010.
