21 februari 2014 -
Europa klimt uit de recessie. De economische en inkomensverwachtingen van consumenten groeiden in bijna alle landen en waren eind 2013 hoger dan vorig jaar. De koopbereidheid schommelt nog sterk, maar er is wel sprake van een licht opgaande trend.
Dit zijn de bevindingen van het GfK-onderzoek naar het consumentenklimaat in Europa voor het vierde kwartaal van 2013.
Optimistisch over toekomst
De Europese Commissie (EC) is optimistisch over de toekomst. Naar verwachting zal dit jaar opnieuw sprake zijn van solide groei in Europa. Hoewel de EC nul procent groei verwacht voor 2013 in zijn geheel, wordt er 1,4 procent groei voorspeld voor dit jaar en zelfs 1,9 procent voor 2015. Er zijn echter nog grote verschillen tussen de individuele lidstaten van de EU. De Baltische landen Estland, Letland en Litouwen verwachten een groei tussen de drie en vier procent. De economische prestaties van Europese crisislanden zoals Griekenland, Italië, Portugal en Spanje zullen volgens deskundigen in Brussel slechts licht verbeteren. Cyprus en Slovenië moeten zelfs nog een jaar langer wachten totdat hun economie weer gaat groeien.
Structurele hervormingen
Hoewel budgetconsolidering en structurele hervormingen het pad voor herstel hebben geëffend, zal de werkloosheid voorlopig nog niet dalen. Ook de industrie waarschuwt voor overspannen verwachtingen. De productie en geplaatste orders stegen weliswaar voor de vierde achtereenvolgende keer in oktober, maar het tempo van het herstel is nog erg traag. De groeicijfers in de industrie en de geplaatste orders zijn te laag om te resulteren in het aannemen van extra personeel door bedrijven. De EC verwacht dit jaar geen duidelijke daling van de werkloosheid in Europa of de eurozone. De werkloosheid in de achttein landen van de eurozone blijft met 12,2 procent in 2014 waarschijnlijk even hoog als vorig jaar. Voor 2015 voorziet de EC een lichte daling naar 11,8 procent.
Deze positieve trend in Europa is duidelijk te zien in de ontwikkeling van de individuele indicatoren in het afgelopen jaar. Zo was de gemiddelde waarde van de indicator voor de economische verwachtingen in december 2012 -42 punten. In maart 2013 was die gestegen tot -31,9 en in juni tot -29 punten. In september 2013 steeg de indicator met 35 punten en bereikte hij met +zes punten voor het eerst weer een positieve waarde. De indicator steeg in december 2013 naar +veertien punten.
Inkomensverwachtingen
De inkomensverwachtingen vertoonden een even positieve ontwikkeling. De gemiddelde waarde voor december 2012 was -51 punten. In maart en juni 2013 steeg de waarde naar respectievelijk -42.6 en -40 punten. In september 2013 steeg de indicator ook sterk met 23 punten, terwijl het gemiddelde -zeventien punten was. In december 2013 was de waarde opnieuw iets gestegen naar -twaalf punten.
De ontwikkeling van de koopbereidheid was niet zo opvallend, maar de gemiddelde waarden waren evenmin extreem laag. De indicator voor heel Europa was in december 2012 -33 punten en in maart 2013 -28,3 punten. In juni bleef die vrijwel gelijk (-28 punten). In het derde kwartaal was echter sprake van een opvallende verbetering van veertien punten naar -veertien punten. De indicator steeg verder in december en sloot het jaar af op -tien punten.
Nederland: de economie herstelt zich geleidelijk
De economie van Nederland klimt langzaam uit de recessie. Sinds het dieptepunt in april en mei vorig jaar is het land zich langzaam maar zeker aan het herstellen. Toch zal de economie naar verwachting in 2013 opnieuw met 1 procent zijn gekrompen. Hoewel bepaalde gebieden, zoals de werkloosheid, het aantal vacatures en de particuliere consumptie, nog steeds tekenen van recessie vertonen, ontwikkelen steeds meer indicatoren zich in de goede richting, waaronder de geplaatste orders in de industrie, het consumentenvertrouwen en de ondernemingsklimaatindex. In november trok de export voor het eerst aanzienlijk aan naar +2,4 procent. Ook de import groeide, zij het met slechts 0,8 procent. De Nederlandse regering heeft echter nog een lange weg te gaan. De ontwikkeling van het BNP per hoofd van de bevolking blijft achter bij dat van vergelijkbare landen. Bovendien moet verder bezuinigen. Voor dit jaar is een nieuw bezuinigingspakket van Euro6 miljard gepland. Toch zal de regering er in 2014 niet in slagen onder de door de EC vastgestelde begrotingstekortlimiet te blijven, ten dele omdat de groei - volgens voorspellingen van de EU 0,2 procent - nog zeer zwak zal zijn.
Economische verwachtingen: een verbetering in heel Europa
De Italiaanse economie is momenteel niet in staat om op eigen kracht uit het dal te komen. Die heeft de aantrekkende vraag vanuit het buitenland hard nodig om de export te kunnen vergroten. Maar volgens de Italiaanse regering belemmert de sterke euro betere exportresultaten. Een lagere koers van de euro zou goed zijn voor bedrijven die naar het buitenland exporteren omdat die hun producten goedkoper zouden kunnen verkopen zonder dat dit ten koste gaat van de winst. Premier Enrico Letta heeft er bij de EU op aangedrongen om maatregelen te nemen om de hoge koers van de euro aan te pakken. Blijkbaar zijn consumenten dezelfde mening toegedaan. Ze verwachten in elk geval niet dat de economie binnenkort of langdurig zal herstellen. De indicator voor de economische verwachtingen staat momenteel op -38,4 punten.
Spanje
Er is licht aan het einde van de tunnel voor Spanje. Na twee jaar recessie groeide de economie voor het eerst licht in het derde en vierde kwartaal. Deskundigen verwachten een stijging van circa 0,5 procent voor dit jaar en 1,7 procent voor 2015. De banken zijn gestabiliseerd en de werkloosheid daalde voor het eerst in jaren, zij het zeer licht. Al deze positieve signalen zorgen ervoor dat de Spaanse consumenten steeds meer vertrouwen in het economisch herstel hebben. De indicator van de economische verwachtingen staat momenteel op 7 punten en dus in de plus, wat op groei wijst. Sinds het dieptepunt van mei vorig jaar is er sprake van een stelle stijging en is de indicator met in totaal 45 punten toegenomen.
Tjechië
Er zijn steeds meer aanwijzingen dat de economie dit jaar verder zal herstellen in Tsjechië. Hoewel 2013 nog in het teken stond van de recessie, die in totaal twee jaar heeft geduurd, verwachten consumenten duidelijk dat de economie zich zal herstellen. De voorspellingen dat de economie dit jaar verder zal aantrekken en krachtig zal groeien waren blijkbaar geloofwaardig. De indicator voor de economische verwachtingen staat momenteel op 8,6 punten. De waarde steeg in de periode tussen januari 2012, het meest recente dieptepunt, en november 2013, scherp met circa 60 punten. Hij heeft nu de hoogste waarde bereikt sinds december 2009.
Inkomensverwachtingen: langzaam herstel
De Griekse economie kampte eind 2013 nog steeds met een ernstige recessie, hoewel de economische krimp gestaag afnam. Voor het eerst verwachten de deskundigen dit jaar een lichte groei. De werkloosheid is nog steeds extreem hoog, aanzienlijk hoger dan 27 procent. De Grieken zijn door hun spaargeld heen en gaan een onzekere toekomst tegemoet. Toch is de hoop op inkomensstijgingen in de komende maanden langzaam, maar zeker toegenomen. Dit kan toegeschreven worden aan twee ontwikkelingen: ten eerste stelt de EU subsidies beschikbaar voor de bouw van vier grote snelwegen. Dit project zal 6.000 nieuwe banen opleveren en het concurrentievermogen verhogen van de streek waar de snelwegen worden gebouwd. Ten tweede hopen de Grieken dat het toeristenseizoen net zo goed zal worden als verleden jaar en tenminste voor een paar maanden tot meer banen en dus meer inkomen zal leiden. De inkomensverwachtingsindicator staat momenteel op -33,1 punten, wat de hoogste waarde is sinds februari 2010.
Portugal
Portugal is niet van plan om dit jaar gebruik te maken van een EU-reddingspakket. De economie lijkt uit de recessie te klimmen. Voor 2014 verwacht de EC een groei van 0,8 procent. Toch zijn consumenten heel voorzichtig als het om budgetverwachtingen gaat. De regering voert een drastisch bezuinigingsbeleid en de salarissen dalen verder. Toch overtuigt het positieve nieuws de Portugese consumenten er steeds meer van dat de economie zal herstellen en dat de inkomens dus ook zullen stijgen. De inkomensverwachtingsindicator is het afgelopen jaar continu gestegen naar -23 punten in december, de hoogste waarde sinds september 2012. Deze waarde is nog steeds zeer laag en laat duidelijk zien dat de inkomens de komende maanden niet zullen stijgen. Toch is er sprake van een opwaartse trend.
Slowakije
De Slowaakse economie hoopt dit jaar te profiteren van haar nauwe buitenlandse handelspartner Duitsland en aanzienlijk te groeien. De Nationale Bank van Slowakije verwacht een groei van 2,2 procent, terwijl de inflatie en bovenal de prijzen laag zullen blijven. Er was een verbazingwekkende daling in voedsel- en energieprijzen aan het eind van 2013. Als gevolg hiervan zullen de consumenten wat extra geld overhouden na de op handen zijnde salarisstijgingen. Verder heeft de regering het minimumloon met Euro14 verhoogd naar Euro352 per maand. Deze positieve signalen leiden ertoe dat consumenten de toekomst steeds optimistischer tegemoetzien. De inkomensverwachtingsindicator nam opnieuw toe in het vierde kwartaal van 2013 en staat momenteel op 21,5 punten. Dit is de hoogste waarde sinds april 2010 en een verbetering van bijna 23 punten ten opzichte van verleden jaar.
Frankrijk
Volgens deskundigen is in Frankrijk slechts een omslag mogelijk als de regering radicale hervormingen in het economische en fiscale beleid doorvoert. Tot nu toe heeft de regering de gaten in het budget alleen proberen te stoppen met belastingverhogingen. Het effect hiervan op de inkomensverwachtingen van consumenten is beslist negatief geweest. Hoewel de indicator halverwege het jaar ongeveer zestien punten steeg, is die sindsdien blijven steken op een zeer zwak niveau van rond de -40 punten.
Koopbereidheid: hoge werkloosheid belemmert een snelle stijging
Hoewel de economie van Nederland langzaam uit de recessie komt, heeft dit nog geen effect gehad op de koopbereidheid. Dat komt ten dele doordat de consumenten nog steeds de gevolgen voelen van de salariskortingen van het afgelopen jaar en de effecten van de recessie. Ze moeten nog steeds de hand op de knip houden. De situatie op de arbeidsmarkt is niet verbeterd en de werkloosheid bedraagt nog altijd 6,9 procent. Deze ontwikkeling is ook te zien in de koopbereidheidsindicator. Die staat momenteel op -20,8 punten.
Roemenië
Ondanks de continue groei van de afgelopen jaren is Roemenië nog steeds een van de armste landen van Europa, hoewel de levensstandaard heel langzaam verbetert. Dit is bijvoorbeeld ook af te lezen aan de koopkrachtgegevens. Volgens GfK was de koopkracht per hoofd van de bevolking in 2013 gemiddeld 3.491 euro. Dit is slechts 27,1 procent van het Europese gemiddelde. Dankzij een langzaam economisch herstel in de EU groeit de hoop van de Roemeense consumenten dat ze de komende maanden meer geld beschikbaar hebben voor grote aankopen. Hoewel de koopbereidheidsindicator nog duidelijk in de min staat op -12,1 punten, was de trend aan het einde van het jaar duidelijk opwaarts.
Oostenrijk
In Oostenrijk worden de particuliere consumptie, investeringen en de beschikbaarheid van nieuwe kredieten bemoeilijkt door pogingen tot budgetconsolidering en in zekere mate ook door de hoge particuliere schulden. Deze ontwikkeling is duidelijk af te lezen aan de sterke schommelingen in de koopbereidheid in 2013. Op 7,8 punten was de indicator iets lager in december dan in januari, toen hij op 9,1 punten stond. Deskundigen voorspellen echter dat het consumentenvertrouwen dit jaar opnieuw zal stijgen in lijn met het herstel van de economie.
