8 mei 2013 -
De economische crisis in Europa vormt voor veel Europese regeringen een krachtige drijfveer om maatregelen te treffen tegen de schaduweconomie en zo de begroting te consolideren en het herstel te bespoedigen. Dit blijkt uit een rapport van Visa Europa. Volgens het rapport heeft de Europese schaduweconomie in 2013 een waarde van 2,1 biljoen euro en vertegenwoordigt deze 18,5 procent van de economische activiteit.
Over de afgelopen tien jaar vormt dit een laagterecord voor de schaduweconomie. Uit het rapport blijkt dat het nog altijd een verschijnsel is dat werkt op basis van contant geld, met name in de vorm van zwarte (niet gemelde) en grijze (niet volledig gemelde) activiteiten.
Nederland in laagste categorie
Het rapport draagt de titel 'The Shadow Economy in Europe, 2013 - Using electronic payment systems to combat the shadow economy' (De schaduweconomie in Europa, 2013 - Gebruik van elektronische betalingssystemen ter bestrijding van de schaduweconomie). Het is een studie naar de omvang van de schaduweconomie in Europa, die varieert van acht tot tien procent van het bnp in Zwitserland, Oostenrijk, Nederland en Verenigd Koninkrijk, tot bijna 30 procent van het bnp in Bulgarije, Kroatië, Litouwen en Estland. In eerdere rapporten was het verband tussen de schaduweconomie en de conjunctuur al aangetoond. In het huidige rapport wordt dit onderwerp nader belicht. De aandacht gaat met name uit naar de inspanningen van regeringen in Europa om innovatieve, slimme manieren te vinden om hun begrotingstekorten aan te pakken door de schaduweconomie te bestrijden in plaats van enkel terug te vallen op belastingverhoging en bezuinigingen op voorzieningen.
Fenomeen gebaseerd op contante betalingen
"In tijden van recessie en stijgende werkloosheid, minder beschikbaar inkomen en angst voor wat de toekomst gaat brengen, komen mensen eerder in de verleiding om dingen voor de belasting te verzwijgen," aldus Steve Perry, Commercial Director bij Visa Europa: "Vóór 2009 werd er met de strijd tegen de schaduweconomie nog overal in Europa vooruitgang geboekt. Uit de meer recente berichten uit West-, Zuid- en Oost-Europa blijkt echter dat de mate van succes erg uiteenloopt. Wat al deze berichten gemeen hebben, is dat het bij de schaduweconomie in heel Europa nog altijd om contante betalingen draait, en dat het veelal gaat om niet gemelde of niet volledig gemelde activiteiten."
Zwarte en grijze activiteiten
Niet aan de belasting opgegeven werk vertegenwoordigt ongeveer twee derde van de schaduweconomie in Europa. De rest is meer het gevolg van onvolledig gerapporteerde omzet. Volgens het rapport draagt een zorgvuldige aanpak van deze twee gebieden, via uiteenlopende overheidsmaatregelen, bij aan een omslag. Daarbij vormen met name elektronische betalingen een doeltreffend middel tegen de schaduweconomie. Zo heeft Roemenië de afgelopen jaren een landelijk systeem ingevoerd voor belastingheffingen op betalingen aan de kassa (‘point of sale’) en online betalingen met behulp van bankkaarten. Hierdoor zijn de belastingbetalingen per bankkaart gestegen met 34 procent op jaarbasis. Als maatregelen ter bestrijding van de schaduweconomie ook de introductie van een intensiever elektronisch betalingsverkeer omvatten, kan de schaduweconomie een behoorlijke klap worden toegebracht. Sterker nog, het rapport geeft aan dat een gericht gebruik van elektronische betalingen de Europese schaduweconomie kan terugbrengen met één tiende (ruim 200 miljard euro). Dit geldt in het bijzonder als er meer aandacht wordt besteed aan grijze activiteiten, die bij veel beleidsinspanningen altijd een ondergeschikte rol hebben gespeeld.
Verband met elektronische betalingen
Uit internationale ervaring blijkt dat er een duidelijk verband bestaat tussen de grootte van de schaduweconomie en de hoeveelheid elektronische betalingen die er plaatsvindt. In landen waar elektronische betalingen bijvoorbeeld wijdverbreid zijn, zoals in Nederland, is de omvang van de schaduweconomie aanzienlijk kleiner dan in een land als Bulgarije, waar elektronische betalingen nog lang niet overal zijn ingevoerd. Sectoren die met name met de schaduweconomie in verband worden gebracht, zijn bouw, detailhandel, productie, toerisme en vervoer. Om de detailhandel als voorbeeld te nemen: uit het rapport blijkt dat online winkelen zorgt voor transparantie en de schaduweconomie terugdringt, omdat de mogelijkheden om dingen niet (volledig) op te geven worden beperkt.
Focus op Nederland
De schaduweconomie ligt in Nederland rond 9,1 procent en bedraagt 55,2 miljard euro. Nederland heeft hiermee het derde laagste niveau van activiteiten in de schaduweconomie van heel Europa. Daniel van Delft, Country Manager Nederland van Visa Europa: "Het lage niveau van activiteiten in de schaduweconomie is het gevolg van het volwassen en wijdverspreid gebruik en acceptatie van elektronische betalingen. Het rapport laat zien dat in Nederland - waar zowel de elektronische betalingen als de integratie van banken hoog is - de schaduweconomie het laagst is. Het onderzoek laat ook zien hoe online betalingen in Nederland de schaduweconomie verder hebben gereduceerd. De transparantie is bij online betalingen immers groot. Dat beperkt de mogelijkheden om slechts een deel van de verkopen te rapporteren. De algemene conclusie is dat het stimuleren van elektronische betalingen helpt bij het verkleinen van de schaduweconomie."
Mix van maatregelen
Specifieke inspanningen van overheidsinstanties, banken en betalingssystemen in heel Europa die ernaar streven de burger aan te zetten tot positief gedrag door middel van hun eigen acties, worden specifiek aanbevolen in het rapport. Voorbeelden zoals initiatieven op de lange termijn voor e-government, met name om via elektronische weg voor diverse diensten in de publieke sector te betalen, vormen een belangrijk element om oude gewoonten te veranderen. In het rapport worden regeringen hoe dan ook opgeroepen om het potentieel van elektronische betalingen uit te buiten om de schaduweconomie verder dwars te bomen.
Steve Perry voegt hier aan toe: "De economische crisis heeft regeringen in Europa ertoe aangezet maatregelen te nemen tegen de schaduweconomie. Het besef dat contant geld de smeerolie achter schaduwactiviteiten is, wordt breed gedeeld. Wij verwachten de komende jaren initiatieven die erop gericht zijn om het gebruik van contant geld verder terug te dringen. Door hun beleid te concentreren op elektronische betalingen zullen regeringen er alles aan doen het verstorende effect van de schaduweconomie in heel Europa terug te dringen."
