3 mei 2013 -
De roep om leiderschap klinkt steeds sterker. Zeker nu organisaties zich een weg moeten banen door de ene crisissituatie na de andere op financieel, economisch en maatschappelijk gebied. John Kotter stelt het nog scherper in zijn artikel Accelerate: ‘…the greatest challenges business leaders face today is how to stay competitive amid constant turbulence and disruption’.
Traditionele organisaties zijn niet in staat om het momentum van verandering in hun markt bij te houden. Laat staan voor te blijven. Terwijl de belangen op financieel, sociaal, maatschappelijk, milieu en politiek alleen maar toenemen. Het lijkt erop dat hiërarchische structuren en organisationele processen die we voor decennia gebruikt hebben om verbetering en verandering van ondernemingen te realiseren niet meer werken in de huidige snel veranderende wereld. Innovatie, netwerk-achtige structuren en een hernieuwde aandacht voor strategie bieden mogelijkheden. Hoewel de roep om leiderschap in organisaties steeds sterker klinkt, rijst tegelijkertijd steeds vaker de vraag hoe dat leiderschap er dan uitziet? Of zoals de CEO van een internationaal telecombedrijf, dat haar marktaandeel in draadloze netwerken snel achteruit zag gaan, zich afvroeg: ‘I told everybody what they had to do. Why didn’t they do it?’. Hoe zorgen leiders ervoor dat hun volgers daadwerkelijk volgen. Hier volgt een perspectief op dit ‘nieuwe leiderschap’, opgetekend door Gijs Tuinman en Eduard van Brakel.
Wees authentiek
Authentiek leiderschap is niet nieuw. De praktijk heeft bewezen, dat mensen die vanuit authenticiteit werken, beter in hun vel zitten en succesvoller zijn. Authentiek leiderschap betekent dat u werkt vanuit uw diepste zingeving: uw missie. Authenticiteit is onontbeerlijk voor effectief leiderschap. Door authentiek te handelen schep t u vertrouwen bij de ander en wordt uw handelen als betrouwbaar ervaren. Hierdoor creëert u een stevig fundament om verandering te leiden die uiteindelijk een betere uitgangspositie biedt om kansen en bedreigingen in de huidige omstandigheden het hoofd te bieden.
Hoewel meer en meer leiders het belang van authenticiteit erkennen in hun leiderschapsfilosofie, wordt het volle potentieel zelden benut. Authentiek leiderschap gaat niet alleen over de ‘eigen’ missie, het ‘lekker in je vel’ zitten en werken vanuit de eigen waarden en normen. Nee, authenticiteit is niet alleen de hoeksteen voor het vormen van uw principes, waarden en normenkader, maar vormt het fundament voor het collectieve waarden en normenkader van uw organisatie. Leiderschap is nodig om dit mentale referentiekader gemeengoed te maken. Authenticiteit in uw leiderschap is cruciaal om de identiteit en cultuur van organisaties te veranderen. Een eerste concrete stap is het stellen van de standaard in uw organisatie.
Stel de standaard
De vraag: ‘Welke standaard hanteert u in uw organisatie?’ is een interessante om uzelf als leider te stellen. Gordon Ramsey, de Britse TV-kok, roept het in het heetst van de strijd, wanneer een leerling een ‘rukgerecht’ opdient: ‘is this your standard?’. Veelal worden standaarden in organisaties bepaald door de mate van kwaliteit benodigd om de klant aan u te verbinden. Dit is een standaard op surface level en beïnvloedt het gedrag van volgers enkel op een transactionele wijze. Het stellen van standaarden door leiders omvat meer dan enkel het stellen van een kwaliteitseis waaraan volgers moeten voldoen. Zakelijke dienstverlener Deloitte, ‘The standard of excellence’, gebruikt haar standaard om zich te differentiëren in de markt om een competitief voordeel te bevechten op concurrenten. Deloitte werkt op het snijvlak van transactionele en transformationele gedragsbeïnvloeding. De standaard maakt deel uit van de identiteit van Deloitte en is een pijler in de missie en visie. Nieuwe leiders zijn in staat om hun ‘standard of excellence’ te borgen in de meest fundamentele laag van de organisatie. Zij gebruiken authenticiteit, hun set aan principes, overtuigingen en waarden en normen om gemeenschappelijke grond te realiseren met de volgers. Zij bouwen op deze grond de standard of excellence, communiceren het en leven, in alles wat ze doen, naar deze standaard.
Voorbeeldgedrag
Met het opstellen van de standard of excellence voor uw organisatie is een belangrijke stap gezet in de effectiviteit en impact van uw leiderschap. De volgende stap omvat het doorleven van die standaard. Voorbeeldgedrag is een bekend en gewaardeerd middel. Vraag 100 CEO’s naar de belangrijkste 10 leiderschapsgedragingen en voorbeeldgedrag zal in de meeste lijstjes in de top voorkomen.
Maar voorbeeldgedrag is makkelijker gezegd dan gedaan. In de officiersopleiding van de Nederlandse krijgsmacht worden aspirant-officieren vanaf dag 1 in hun opleiding gevormd en doordrongen van het belang van voorbeeldgedrag. Ervaring en herhaling is belangrijk om u in te kunnen leven hoe uw gedrag impact heeft op volgers. Ervaringen van de Nederlandse krijgsmacht in Afghanistan leren dat in gevechtssituaties, voorbeeldgedrag van leiders een belangrijke succesfactor is. Het schept vertrouwen in de leider en zorgt voor een extra dosis moed en kracht bij manschappen om het eigen belang ondergeschikt te maken aan het belang van de kameraad naast hem, en het belang van de eenheid. Een vergelijkbare parallel is te trekken naar de traditionele organisaties in de huidige marktomstandigheden. Voorbeeldgedrag van CEO’s, leden RvB en BU-managers geeft vertrouwen en houvast aan volgers. Zoals Truman ooit zei: ‘Leaders must be willing to go forward alone’: Nieuwe Leiders moeten bereid zijn om voorwaarts te gaan, alleen.
Geef opvolging
‘Much more leadership, not just more management’ is het devies volgens Kotter om organisaties toekomstbestendig te maken. Het is te doen om visie, principes, collectieve waarden en normen inspiratie en vieren van successen te institutionaliseren in de cultuur van de organisatie. Maar welke concrete acties kunnen leiders overwegen om hier opvolging aan te geven?
1. Beïnvloeden van alledaags gedrag
Naast voorbeeldgedrag moeten leiders ook hun focus veranderen. Niet alleen benoemen wat fout gaat, maar ook wat goed gaat, en hoe mensen het wel goed kunnen doen. Wie geen fouten maakt, maakt niets. Waar rekent u mensen op af? Op wat ze fout hebben gedaan? Of hoe ze het goed hebben opgelost?
2. Heb vertrouwen dat collega’s zelf oplossingen kunnen aandragen en uitvoeren Heb vertrouwen dat mensen hun werk kunnen doen. Heb vertrouwen dat mensen kunnen leren. Heb vertrouwen dat er meerdere wegen zijn die naar Rome leiden. Uw manier hoeft niet de manier te zijn, mensen kunnen zeer inventief zijn in het vinden van manieren waarop zaken ook kunnen. Heb vertrouwen dat ze dat goed doen.
3. Wees zelfkritisch Ken als eerste uzelf, ook dat is authenticiteit, en wees eerst kritisch naar uzelf. Als anderen niet doen wat u hebt gezegd, heeft u ze het ze waarschijnlijk niet goed uitgelegd, of u hebt niet goed naar de feedback die u ontving geluisterd. Zorg dat u een voorbeeld bent op de waarden die u nastreeft en voldoe aan de standaarden die u binnen uw organisatie stelt.
4. Vorm uw volgers Dat is een belangrijke pijler die binnen militaire organisaties effectief wordt ingezet. We hebben het hier niet over training, opleiding, reflectie of overige veel gebruikte veranderingsinterventies. Vorming gaat verder dan surface-level. Bij vorming beïnvloeden we het waarden- en normenkader van volgers. Het gaat niet om de –just have to- mindset, maar om volgers te overtuigen, erin te laten geloven, dat iets noodzakelijk of gewenst is. Beweegt volgers dus naar een –want to- mindset.
5. Empoweruw mensen Versterken van de capaciteiten van volgers om meer zeggenschap te verkrijgen over de eigen situatie en daar verantwoordelijkheid voor te nemen. Juist in veranderende omstandigheden. Complexiteit neemt toe, kansen en bedreigingen doen zich voor op en in alle lagen en afdelingen van organisatie. Pro-actie en ondernemerschap is noodzakelijk op alle levels van je organisatie om kansen en bedreigingen effectief te kunnen benaderen. Dus empower uw volgers en val problemen en kansen lokaal aan.
Tot slot: overtuig uzelf van het feit dat een nieuwe leider er niet alleen voor staat.
