Groot wantrouwen in Nederlandse zakelijke en bestuurlijke leiders
22 januari 2013 -
Na een sterke daling in vertrouwen in 2011, hebben de Nederlandse overheid, het bedrijfsleven, de ngo’s en de media het vertrouwen van hun landgenoten niet terug weten te winnen in 2012. Volgens de respondenten (opinieleiders en het algemene publiek) van de dertiende Edelman Trust Barometer hebben topbestuurders, vooral binnen het bedrijfsleven en de overheid, dit aan zichzelf te danken.
Wereldwijd is er een kloof waarneembaar tussen het vertrouwen dat men heeft in enerzijds het bedrijfsleven en de overheid en anderzijds de eerlijkheid van de bestuurders. Nergens in Europa is die kloof zo groot als in Nederland (44 procentpunten). Slechts een op de tien Nederlanders (uit het algemene publiek) gelooft dat zakelijke leiders en overheidsfunctionarissen de waarheid vertellen wanneer ze geconfronteerd worden met een moeilijke kwestie. Minder dan twintig procent vertrouwt erop dat de zakelijke en bestuurlijke elite problemen oplost in sectoren die het moeilijk hebben.
Democratisering van gezag
Dat het vertrouwen in instellingen niet hersteld is, weerspiegelt de verdere democratisering van het gezag in Nederland. De Edelman Trust Barometer toont al een paar jaar op rij een verschuiving aan van de traditionele invloed van CEO's (slechts 26 procent vertrouwensscore onder opinieleiders) en ministers naar reguliere werknemers en 'mensen als ikzelf’. Deze nieuwe invloedrijken worden nu bijna twee keer geloofwaardiger bevonden dan de leiders binnen het bedrijfsleven en de overheid.
Lastige uitdaging
De resultaten van de Edelman Trust Barometer 2013 confronteert de Nederlandse zakelijke en bestuurlijke elite met een lastige uitdaging: hoe het vertrouwen terug te winnen? Annemieke Kievit, General Manager van Edelman Nederland: "Om het vertrouwen te herstellen, moeten, volgens de inzichten uit de Trust Barometer, CEO's en overheidsfunctionarissen in Nederland een nieuwe cultuur binnen hun organisaties bevorderen. Een cultuur die minder gericht is op traditionele hiërarchieën en waarden, maar meer op waarden als ‘inclusiviteit’, betrokkenheid, transparantie en (maatschappelijke) verantwoordelijkheid. Management moet open zijn tijdens de ontwikkeling van strategie en beleid, en - op zoek naar input en dialoog - meerdere stakeholders betrekken, zoals werknemers, betrokken consumenten, sociale activisten en academici."
Overheid - incompetentie overheerst In 2011 was het vertrouwen in de overheid sterk gedaald onder opinieleiders in Nederland (veertien procentpunten van 75 tot 61 procent) als ook in andere ontwikkelde landen (gemiddeld negen procentpunten). In de ontwikkelde markten is de overheid in het afgelopen jaar in staat geweest om het vertrouwen te herstellen (gemiddelde stijging van dertien procentpunten). In Nederland is het vertrouwen in de overheid echter blijven steken op 62 procent. In een jaar dat gekenmerkt wordt door de val van het kabinet, de zwalkende besluitvorming rondom de hypotheekaftrek en de zorgpremie, en door diverse fraude- en corruptiezaken, vertrouwt slechts elf procent van het publiek erop dat bestuurlijke leiders competent genoeg zijn om maatschappelijke vraagstukken op te lossen. Maar acht procent van de respondenten gaat ervan uit dat topfunctionarissen in Nederland ethische en morele beslissingen nemen.
Het bedrijfsleven - geen morele autoriteit
2012 stond wereldwijd in het teken van voorzichtig herstel van vertrouwen in het bedrijfsleven. In de ontwikkelde landen steeg onder opinieleiders het vertrouwen in het bedrijfsleven gezamenlijk met 16 procentpunten tot het hoogste niveau in vijf jaar (55 procent). Dit is 8 procentpunten hoger dan het vertrouwen in de overheid, waarmee het bedrijfsleven in het merendeel van de ontwikkelde markten in 2013 ‘the license to lead’ verdient. In Nederland ging het vertrouwen in het bedrijfsleven juist de andere kant op. Het daalde (onder opinieleiders) met 4 procentpunten van 65 tot 61 procent, waardoor het niet langer de leidende positie in Nederland inneemt. Hetzelfde geldt voor het vertrouwen in alle elf bedrijfssectoren die door Edelman zijn onderzocht; sinds 2009 zet in Nederland een dalende lijn van vertrouwen zich voort binnen alle sectoren.
Sectoren - banken bereiken nieuw dieptepunt
Het bankwezen vertoont in Nederland de sterkste daling: sinds 2006 is het vertrouwen in deze sector onder opinieleiders in Nederland met 41 procentpunten gedaald, van 72 procent naar 31 procent dit jaar. Deze terugval in vertrouwen is een van de sterkste dalingen in die periode wereldwijd. Vragend naar de oorzaak van bankgerelateerde schandalen gaf 84 procent (opinieleiders) interne, morele redenen aan: een cultuur gedreven door bonussen (56 procent) en corruptie (achttien procent). Slechts vijf procent weet de terugval in vertrouwen aan veranderingen in de economie of gebrek aan regelgeving. De respondenten vinden overigens dat deze praktijken voorkomen bij alle bedrijven; slechts 30 procent ziet ze als uniek voor de banksector. Net zoals binnen de overheid, wordt binnen het bedrijfsleven de zakelijke top als het minst betrouwbaar beschouwd. Slechts elf procent van de respondenten in Nederland vertrouwt erop dat zakelijke leiders ethische en morele beslissingen nemen.
Naast de sterke daling van het vertrouwen in de bancaire sector zijn de meest opvallende ontwikkelingen binnen het bedrijfsleven het aanhoudende vertrouwen onder opinieleiders in de technologiesector, en de val van de energie-, telecommunicatie- en geneesmiddelensector van de 'neutrale' zone (vertrouwensscores tussen de 50 en 60 procent) in 2011 naar 'wantrouwen' zone in 2012. Hoewel de daling van vertrouwen in de energiesector minimaal was in 2012, is deze sector met 48 procent nog steeds ver verwijderd van de hoogtijdagen in 2009 waarin zij 71 procent scoorden onder opinieleiders. Mkb en Nederland doen het goed
Een nieuw segment binnen de Edelman Trust Barometer dat een duidelijke blijk van vertrouwen kreeg, was het mkb. Opinieleiders gaven een vertrouwensscore van 80 procent aan het mkb in tegenstelling tot 59 procent aan grote bedrijven. Dit was vergelijkbaar in andere ontwikkelde landen. Respondenten in de opkomende markten vertrouwen juist grote bedrijven boven het midden- en kleinbedrijf. Daarnaast kijkt men binnen en buiten Nederland positief aan tegen bedrijven met het hoofdkantoor in Nederland. Bij de Nederlandse respondenten scoorden bedrijven van eigen bodem en die met een Duits hoofdkantoor het hoogst. Wereldwijd staan bedrijven met een hoofkantoor in Nederland in de top 25 procent, met Canada en Duitsland aan kop.
Media en ngo's - minder behoefte aan een geïnstitutionaliseerd geweten en waakhonden
Met een vertrouwensscore van 57 procent onder opinieleiders zijn ngo's en media de minst vertrouwde instellingen. Terwijl in de meeste landen het vertrouwen in deze twee ‘waakhondinstellingen’ of groeide of stabiel bleef, stagneerde in Nederland het vertrouwen in ngo's (vorig jaar vertoonde het vertrouwen in ngo’s een daling van 13 procentpunten) en daalde het vertrouwen in media met 4 procentpunten. De verschuiving in geloofwaardigheid van woordvoerders die vorig jaar plaatsvond – 'iemand als ikzelf' won het toen van vertegenwoordigers van ngo's, CEO's en overheidsfunctionarissen – kan het stagnerende en dalende vertrouwen in deze twee instellingen verklaren. ‘Iemand als ikzelf’ (67 procent) en een reguliere werknemer (54 procent) bekleden dit jaar samen met academici en technische experts de top van de geloofwaardigheidspiramide, terwijl een ngo-vertegenwoordiger met een magere 43 procent alsnog aanzienlijk hoger scoort dan een CEO (26 procent).
Ingrediënten voor het bouwen van vertrouwen Zakelijk en bestuurlijk Nederland staan voor de zware opgave om het vertrouwen terug te winnen van steeds kritischere, mondigere en zelfverzekerde burgers en dat in een tijdperk van hyperconnectiviteit. De Trust Barometer verkent ook de gedragingen die het vertrouwen van het Nederlandse publiek in instellingen beïnvloeden. Gedragingen die vertrouwen bouwen, zijn: betrokkenheid (het juist behandelen van werknemers en het luisteren naar feedback van klanten), integriteit (transparante en open bedrijfsvoering) en maatschappelijke verantwoordelijkheid (een positieve bijdrage leveren aan de gemeenschap). Vandaag de dag wegen deze gedragingen zwaarder dan de financiële prestaties of innovaties als het gaat om het verdienen van vertrouwen. Dit in tegenstelling tot 2008, toen deze operationele gedragingen volgens respondenten juist nog de basis vormden voor een sterke reputatie.
Natuurlijk hebben bestuurders het aan zichzelf te danken dat hun geloofwaardigheid is gedaald en nog verder zal dalen.
De voorbeelden van incompetent handelen zijn geen incident meer maar verworden tot gemeengoed.
Kijk ik in de krant van de afgelopen dagen dan lees ik bijna niets anders dan list en bedrog.
Enkele voorbeelden:
* Het Fyra project, geldverslindend en onbruikbaar
* Het niet openbaar willen maken van de salarissen en aanvullende gelden van ministers. Heeft op zijn minst een vreemd luchtje.
* Schoolbesturen die niet gericht zijn op de opleiding van jonge mensen maar op hun eigen welstand.
* Woningbouwbestuurders die er een bende van maken en een ex-bestuurder weg laten komen met een goed gevulde rekening naar de tropische zon.
We kunnen de opsomming zonder enig probleem nog veel groter maken. Maar wat interessant is, is de vraag wanneer stoppen de Nederlanders, die hierdoor gedupeerd worden, met het accepteren dat dit doorgaat en gaan ze in verzet tegen deze incompetente 'uitvreters' die niet in staat zijn om dat werk te doen waar ze zich voor hebben aangeboden. Natuurlijk weten en denken de bestuurders dat ze de massa dom kunnen houden.
Dit blijft echter niet mogelijk en ik hoor op de achtergrond de kreet ''Arbeiders verenigt U en stop de incompetentie en de graaicultuur''.
Dan de opmerking van Annemiek Kievit.
Annemieke Kievit, General Manager van Edelman Nederland: ''Om het vertrouwen te herstellen, moeten, volgens de inzichten uit de Trust Barometer, CEO's en overheidsfunctionarissen in Nederland een nieuwe cultuur binnen hun organisaties bevorderen. Een cultuur die minder gericht is op traditionele hiërarchieën en waarden, maar meer op waarden als ‘inclusiviteit’, betrokkenheid, transparantie en (maatschappelijke) verantwoordelijkheid. Management moet open zijn tijdens de ontwikkeling van strategie en beleid, en - op zoek naar input en dialoog - meerdere stakeholders betrekken, zoals werknemers, betrokken consumenten, sociale activisten en academici.''
Mooie woorden maar wat zegt ze nu konkreet? Ze geeft eigenlijk een vrijbrief voor doorgaan met incompetentie maar dan in een nieuwe verpakking waarbij stakeholders worden meegezogen in die incompetentie die ze dan maar moeten toejuichen als welkome vernieuwing.
Onzin, falende bestuurders moeten worden aangepakt en verwijderd, verantwoordlijk gemaakt voor hun incompetente gedrag en over de gevolgen van hun gedrag de rekening ontvangen. Dus niet meer accepteren dat ze wegkomen met bonussen en premies.
Leuk stukje. Ik ben het eens met de gedragingen die vertrouwen bouwen en ben vooral een voorstander van transparantie. Uit eigen ervaring meegemaakt dat dit veel voordelen heeft voor de bedrijfsvoering.
Bas
|
|
23
-
01
-
2013
|
12
:
11
uur
Interessant stukje.
Ik kan me helemaal vinden in het commentaar van Henk. Het is natuurlijk triest om de opmerking van Annemiek Kievit te lezen. Heeft wellicht haar MBA gehaald maar nimmer op de werkvloer gestaan. Een cultuurverandering kan alleen maar als de belangrijkste aspecten concreet zijn en gedragen wordt door alle stakeholders. Je zult lastige maar ook boeiende gesprekken durven aangaan. Dit is niet geleerd op een academische opleiding.
Ook als leider is het beter om je kwetsbaar op te stellen.
Stelling: het democratisch model is in deze huidge tijd ongeschikt.
Mijn voorspelling is dat nieuwe generaties dit model niet meer accepteren. Er zullen nieuwe leiders opstaan en het model verwerpen.
Het wordt niet meer geaccepteerd dat door een handvol ''leiders'' besluiten worden genomen zonder inhoudelijk de generatie erbij te betrekken.
Het wordt tijd voor de Nederlandse lente.
