Hoe staan u en uw relaties ten opzichte van elkaar? Hoe is uw en hun positie? Hierover kunt u natuurlijk even nadenken en dit biedt u een legio aan mogelijke antwoorden. U kunt hierbij bijvoorbeeld denken aan machtsverhoudingen of sympathieën. Maar ook als u de vraag letterlijk neemt en puur kijkt hoe u fysiek ten opzichte van elkaar staat of zit, vertelt dat ook veel over uw onderlinge verhoudingen op dat moment. Staat u rechtlijnig tegenover elkaar of aan dezelfde kant? De lichaamspositie is een weinig besproken aspect van de lichaamstaal. Met een verandering in fysieke positie kunt u grote communicatieve effecten teweeg brengen.De plaats aan tafel Als ik spreek over uw lichaamspositie, bedoel ik niet uw lichaamshouding – rechtop of in elkaar – maar heb ik het over de hoek die u en uw gesprekspartner ten opzichte van elkaar innemen. In mijn vorige artikel besprak ik de strategische plaats aan tafel. In veel gevallen waar u te maken heeft met een tweegesprek is de hoekpositie te verkiezen boven de posities tegenover of naast elkaar. Als u tegenover elkaar zit kan dit confronterend overkomen omdat u elkaar voortdurend in de ogen staart. Naast elkaar is een prima positie om samen iets door te nemen, maar voor een gesprek zit u wel erg dicht bij elkaar. U moet dan voordurend gedraaid zitten. Oogcontact is in deze positie minder gemakkelijk en als u gebaren wilt maken raken uw armen verstrengeld.
Naast elkaar: samen Toch zijn er vele andere situaties waar het juist heel prettig is om te communiceren vanuit de positie naast elkaar. Als u naast elkaar staat of zit, staan letterlijk de neuzen dezelfde kant uit. Deze positie benadrukt de gezamenlijkheid en vergroot het onderlinge vertrouwen. Tijdens een vergadering kan het prettig aanvoelen als er anderen – letterlijk en figuurlijk – aan uw kant staan. In de praktijk gaan mensen die dezelfde mening willen uitdragen dan ook werkelijk naast elkaar zitten. Denk maar aan een ondernemingsraad die één kant van de onderhandelingstafel bezet terwijl de bestuurder eenzaam aan de andere kant van de tafel zit. Dit wordt nog geaccentueerd door enkele lege stoelen aan weerszijde van de bestuurder. Los van de vraag of het strategisch is om zo’n blok aan tafel te vormen, geeft het aan dat de positie naast elkaar als ondersteunend, veilig en vertrouwd aanvoelt. Er samen naar kijken Als u samen met uw zakenpartner kijkt naar een plattegrond of naar het ontwerp van een nieuw product, is het praktisch om naast elkaar te zitten. Het bespaart u de verplichting om op zijn kop boven tafel te hangen om te kunnen zien waar de ander het over heeft. Maar behalve deze praktische kant creëert deze positie naast elkaar een gevoel van gezamenlijkheid. Het samen ergens naar kijken opent ook mogelijkheden in de communicatie. Neemt u als vergelijk eens het contact dat u heeft met een ober die u een fles wijn laat zien. Gewoonlijk staat de ober tegenover u en toont u het etiket. Hij houdt de fles dan van zich af. Dit nodigt u uit tot het geven van een kort antwoord: ja of nee. Maar wat zou er gebeuren, als de ober naast u komt staan terwijl hij u de fles laat zien? Het grote verschil is dat hij nu zelf meekijkt op het etiket. Dit nodigt veel meer uit om met hem in gesprek te gaan over de wijn, het etiket, de streek en het wijnjaar. De positie naast u is hier dus veel communicatiever dan tegenover u!
Uw positie voor de groep Een ander voorbeeld waarin u door uw positie een verandering in de communicatie te weeg kunt brengen is tijdens het spreken voor een groep. De gebruikelijke positie is dat u tegenover uw publiek staat. Achter u projecteert u teksten of schema’s via een Powerpoint presentatie, overheadprojector, whiteboard of flipover. Er is u vooral geleerd om tijdens uw presentatie op uw publiek gericht te blijven en hen niet uw rug toe te keren om te spieken, terwijl u de geprojecteerde tekst voorleest. Hier ben ik het zeker mee eens. Toch is het aardig om hier een keer verandering in te brengen. U kiest één sheet waar u de aandacht van het publiek op wil richten. U gaat dan tussen het publiek staan en vertelt vanuit deze positie – naast hen – over hetgeen zij op het scherm zien. U kijkt nu samen met hen in dezelfde richting. Dit benadrukt de kracht van de gezamenlijkheid. Daarna keert u weer terug naar uw uitgangspositie.
Samen op pad Een andere situatie waarin u nuttig gebruik kunt maken van uw positie naast elkaar is wanneer u samen met uw gesprekspartner ergens heen gaat – lopend of met de auto. Als u samen loopt of naast elkaar in de auto zit, hoeft u elkaar niet aan te kijken. Dit verandert de sfeer van het gesprek. Vanuit deze positie kunt u gemakkelijk over gevoelige zaken spreken of de ander confronteren, terwijl het toch als opbouwend wordt ervaren. Soms adviseer ik ouders die te maken hebben met weerstandige pubers om met hen een gesprek in de auto te hebben. Tieners vinden het lastig om de ander aan te kijken als ze over problemen praten. In de auto hoeven ze dat niet te doen. Verder is het een stuk lastiger om weg te lopen en zorgt de positie naast elkaar ervoor dat er een gevoel van ‘samen ergens aan werken’ wordt gecreëerd. Na zo’n gesprek wordt er vaak geopperd dat de ouder eindelijk naar hem of haar heeft geluisterd.
Frontaal of zijdelingse benadering U heeft ook te maken met het kiezen van positie bij de benadering van een persoon. U kunt frontaal op iemand afstappen, hem zijdelings of van achteren benaderen. Dit gaat gepaard met een verschillend gevoel van veiligheid. Als iemand vanaf de voorkant komt, kun je hem aan zien komen. Je kunt je dan op zijn toenadering voorbereiden. De benadering vanaf opzij voelt anders – voor je gevoel staat die persoon er ineens. Wat de een of de ander prettig vindt verschilt. Volgens flirtcoach Tijn van Ewijk, die zich dagelijks bezig houdt met vraagstukken over toenadering, vinden mannen het over het algemeen prettiger om frontaal benaderd te worden. Vrouwen willen daarentegen liever dat iemand via de zijkant op hen afloopt. Een benadering van achter wordt door niemand echt prettig gevonden.
Een benadering van voren is in principe confronterend, terwijl de zijdelingse benadering opnieuw refereert aan gezamenlijkheid, vertrouwen en bonding. Een journalist die een kamerlid van voren benadert met een vraag, onderbreekt hem in zijn wandelgang. Deze benadering wordt als agressiever ervaren dan wanneer de journalist de politicus vanaf de zijkant aanspreekt en met hem meeloopt.
Positie, gevoel en beïnvloeding Als iemand naast u staat – letterlijk aan uw kant – geeft dit het gevoel van gezamenlijkheid, veiligheid en vertrouwen. Het is bijzonder hoeveel huisartsen hun patiënten vanachter hun bureau toespreken. Aan de ene kant is het logisch, want daarmee creëren zij een natuurlijke beroepsmatige afstand die in ieder geval goed is voor hun eigen gezondheid. Als het aan de andere kant de bedoeling is om een band met de patiënt op te bouwen en diens vertrouwen te winnen, zou het goed zijn als de arts naast hem zou gaan zitten. Je voelt je werkelijk meer gesteund door iemand die lijfelijk naast je zit dan door een persoon aan de andere kant van een tafel. U zou deze gedachte ook mee kunnen nemen als u een empatisch gesprek wilt voeren of slecht nieuws moet brengen. Een bijkomend feit is dat door het grotere vertrouwen dat deze positie te weeg brengt, het ook gemakkelijker is om de ander te beïnvloeden.
Freud liet zijn patiënten op een sofa liggen en zat zelf half achter hen, zodat zij hem niet konden zien. Op die manier bleef hij onzichtbaar. De patiënten hoorden alleen nog zijn stem. Dit hielp hen bij hun vrije associatie en creatieve geest. Tegelijkertijd stonden zij meer open voor de suggesties die hij hen gaf. De woorden die hij sprak met zijn zachte, langzame en warme timbre, klonken voor de patiënten alsof die hun eigen innerlijke stem hoorden spreken. Zijn suggesties sloten aan bij hun gedachten. Oogcontact leidt af bij vrije gedachteassociatie en verwerken van informatie. Als iemand diep nadenkt, zal hij daarom wegkijken en u niet in uw ogen aanstaren. Als u iets vertelt waarbij het uw doel is om de ander op diep mentaal niveau te beïnvloeden kunt u zich beter naast hem positioneren dan tegenover hem.
