Iedereen kan te maken krijgen met ontslag, een faillissement, een scheiding, ziekte, het overlijden van een dierbare of een ernstig persoonlijk falen. In dit artikel geeft Coert Visser een eenvoudige handreiking voor wat we in uiterst moeilijke omstandigheden kunnen doen om op de been te blijven en de draad weer op te pakken.
Een 48 jarige man sprak met zijn coach over het feit dat hij zeer terneergeslagen was en totaal geen energie meer had om te bouwen aan zijn toekomst. Hij was ontslagen bij het bedrijf waar hij 25 jaar gewerkt had en deze klap was keihard aangekomen. De coach zei dat hij zich kon voorstellen dat hij in de put zat en nauwelijks meer energie had. Toen vroeg de coach hoe de man het überhaupt had opgebracht om hier nu tegenover hem te zitten. De man dacht kort na en zei toen: mij krijgen ze er niet onder. Ik wil een voorbeeld voor mijn kinderen zijn en zal er alles aan doen om weer aan de slag te komen.
Ook in normale omstandigheden worden we constant geconfronteerd met tegenslag en problemen. Maar dat is geen ramp. We kunnen deze problemen onder ogen zien, doelen stellen en een aanpak bedenken om de doelen te bereiken. Vervolgens kunnen we aan de slag om dit voor elkaar te krijgen. Maar soms lijkt alles tegen te zitten of krijgen we te maken met zware tegenslag of groot leed. Iedereen kan te maken krijgen met ontslag, een faillissement, een scheiding, ziekte, het overlijden van een dierbare of een ernstig persoonlijk falen. Dit artikel geeft een eenvoudige handreiking voor wat we in uiterst moeilijke omstandigheden kunnen doen om op de been te blijven en de draad weer op te pakken.
Overeind blijven in extreme omstandigheden Martin Seligman, een beroemde Amerikaanse psycholoog, auteur van boeken als Learned optimism en Authentic happiness, zegt dat we een psychologie van ‘rising to the occasion’ nodig hebben. Seligman zegt dat we eigenlijk maar weinig begrijpen van hoe mensen onder extreem moeilijke omstandigheden zich weten aan te passen en tot grote prestaties komen en zelfs weer gelukkig kunnen worden. Er zijn veel bekende voorbeelden te noemen van hoe mensen extreme tegenslag en problemen kunnen overwinnen. Nelson Mandela zat een groot deel van zijn leven in de gevangenis en bracht het vervolgens tot president van Zuid-Afrika. Lance Armstrong had een ernstige vorm van kanker die hij overwon en hij won daarna zes keer de Tour de France. Cristopher Reeve, de acteur die Superman speelde, raakte vrijwel geheel verlamd door een dwarslaesie maar vond een nieuw doel en geluk in zijn leven.
Ik zou niet willen beweren dat letterlijk iedereen tot dit soort onwaarschijnlijke prestaties in staat is. Maar de meesten van ons zijn tot meer in staat dan we ons normaalgesproken realiseren. Insoo Kim Berg, grondlegster van oplossingsgerichte therapie, staat erom bekend dat zij zeer volhardend is in het helpen van mensen met zeer grote problemen. Wanneer mensen vragen hoe zij er in slaagt om zo volhardend te zijn dan antwoordt zij: “Where does my tenacity and ability to hang in there like a pit bull with a bone come from? It is because of the belief in people, that is, this absolute belief in people that if they have survived this far in their lives, they surely know how to go a little further. Most clients have abilities but they do not believe they do. Therefore, if you do not see it, it is easy to become discouraged.”
Wat het moeilijk maakt Onder uitzonderlijk zware omstandigheden kan het voor mensen heel moeilijk zijn om vol te houden. Hiervoor kunnen verschillende redenen zijn. Een eerste reden kan zijn dat ze domweg geen uitweg meer zien en niet zouden weten wat ze moesten doen. Een tweede reden kan zijn dat ze zo moe zijn dat ze de energie niet meer kunnen vinden om door te knokken. Een derde reden kan zijn dat als het ware ze verlamd van angst zijn. Een vierde mogelijke reden is dat ze het gevoel hebben dat ze niets meer hebben om voor te vechten (bijvoorbeeld wanneer ze een dierbare hebben verloren).
Wanneer we mensen in zeer moeilijke omstandigheden proberen te helpen dan hebben we vaak de neiging om ze op te peppen en aan te moedigen. We proberen ze vaak te laten inzien dat het toch echt belangrijk is om niet bij de pakken neer te gaan zitten en om te blijven vechten voor een oplossing. Maar dit werkt vaak averechts om twee redenen. De eerste is dat de probleemhebber dit soort peptalk vaak opvat als een teken dat de ander de ernst van de situatie onderschat. De tweede is dat hij de aanmoediging om de problemen aan te pakken vaak opvat als een extra druk terwijl de druk toch al zo groot is en de energie om de dingen aan te pakken heel gering.
De copingvraag Maar wat kun je dan wel doen? Insoo Kim Berg en haar collega’s ontdekten dat er een specifiek soort vragen is dat goed werkt wanneer mensen erg diep in de put zitten en nauwelijks energie hebben om iets te doen aan hun problemen. Dit soort vraag wordt de copingvraag genoemd. Wanneer normale strategieën om problemen op te lossen niet meer lijken te werken dan kunt u terugvallen op deze vraag. De basisvorm van de copingvraag is: ‘Hoe houd je het vol?’ maar er zijn ook vele andere formuleringen. Wanneer u te maken hebt met een zeer ernstig probleem of iemand wilt helpen die een zeer ernstig probleem heeft dan kunt u de copingvraag uitproberen. Hier staan enkele voorbeelden van formuleringen van de copingvraag:
Wat maakt dat je door kunt gaan onder zulke moeilijke omstandigheden?
Hoe kun jij elke dag zulke moeilijke situaties het hoofd bieden?
Wat helpt om het vol te houden?
Hoe kun je aan jezelf uitleggen hoe je het gegeven je moeilijke omstandigheden zo goed doet als je het doet?
Het is bewonderenswaardig hoe je je werkt hebt kunnen blijven doen onder zulke moeilijke omstandigheden. Hoe doe je dat?
Hoe slaagde je erin om het vol te houden voordat je uitviel?
Het effect van de copingvraag De copingvraag helpt mensen in moeilijke omstandigheden om om nieuwe energie te vinden om hun problemen het hoofd te bieden. Door de copingvraag worden mensen zich er om te beginnen van bewust dat ze het in zekere mate nog steeds volhouden. Hierdoor zien zij in dat ze nog wel iets voor elkaar kunnen krijgen en dat al hun energie blijkbaar nog niet weg is. Vervolgens kan het beantwoorden van de copingvraag hen helpen om door te krijgen wat hen die energie om door te gaan eigenlijk verschaft. Wat is er nog zodanig de moeite waard dat zij wel hun bed uit gekomen zijn en proberen moeilijkheden het hoofd te bieden? Bij de ene persoon kan het zijn dat wat hem op de been houdt een doel is dat hij ondanks de tegenslag wil bereiken. Bij een ander kan het zijn dat hij vol wil houden vanwege zijn relatie met andere mensen. Door zich hier meer bewust van te worden neemt negen van de tien keer de motivatie en het vertrouwen om verder te gaan vrijwel direct toe.
