Als uw team bestaat uit meer dan vijf personen, bent u waarschijnlijk niet de enige leider! Naast u als formele leider is er vermoedelijk nog iemand die het informele aanzien van uw werknemers geniet. Deze informele leider springt in bij calamiteiten, neemt uw plek over als u er onverwachts niet bent, maar kan daarentegen ook uw medewerkers aanvoeren in de strijd tegen elke verandering. Het is aan u om de informele leider in uw team te vinden en constructief met hem samen te werken.
Als uw team bestaat uit meer dan vijf personen, bent u waarschijnlijk niet de enige leider! Naast u als formele leider is er vermoedelijk nog iemand die het informele aanzien van uw werknemers geniet. Deze informele leider springt in bij calamiteiten, neemt uw plek over als u er onverwachts niet bent, maar kan daarentegen ook uw medewerkers aanvoeren in de strijd tegen elke verandering. Het is aan u om de informele leider in uw team te vinden en constructief met hem samen te werken.
Altijd een leider In zijn artikel over zelfsturing en leiderschap schrijft Peter Markensteijn dat in zelfsturende teams nog steeds leiders actief zijn. Hoewel niemand formeel een leider heeft aangesteld, treden er toch personen naar voren die de processen aansturen vanuit een natuurlijk overwicht.
Maar voor het bestaan van informeel leiderschap hoeft de aangestelde leider niet eens te ontbreken. Als u als manager niet altijd direct betrokken bent bij de aansturing van de werkzaamheden binnen uw team, is het waarschijnlijk dat de coördinatie van alledaagse taken op een gelijksoortige natuurlijke wijze wordt geregeld binnen uw team. Evenals binnen een gezin, heeft ieder in het team zijn eigen plek in de rangorde. De één heeft meer gezag dan de ander. Als de zaken op deze manier soepel lopen is daar natuurlijk niets mis mee. Wel is het belangrijk dat u als manager de controle hierover behoudt.
Leer de informele leider kennen… Heeft u wel eens deelgenomen aan een teambuilding van het type survival? Gedurende één of meerdere dagen gaat u op pad met uw team, waarbij u verschillende opdrachten dient uit te voeren. Telkens worden er daarbij problemen geschapen die u met beperkte middelen dient op te lossen. Misschien moet u een brug bouwen met te korte balkjes of een vlot maken van lege koekblikken… Hoe dan ook, het doel van de oefeningen is erop gericht u te laten ontdekken hoe de samenwerking binnen uw team verloopt. Hierbij is een belangrijke taak weggelegd voor het management. Van u wordt verwacht dat u met een plan komt, de taken verdeelt en de uitvoering coördineert. Tijdens zo'n teambuilding kunt u veel leren over uzelf en over uw team. Toch is het ook leerzaam om juist eens een stapje terug te doen en te observeren wat er dan gebeurt. Op zo'n moment kunt u de informele leider in uw team leren kennen.
De profielschets van de informele leider De informele leider in uw team is een werknemer die een vorm van natuurlijk leiderschap in zich heeft die door anderen gemakkelijk wordt geaccepteerd. Hij geniet veel aanzien bij de andere teamleden. Zijn stem wordt steeds gehoord en belangrijk geacht door de anderen. Bij de meningsvorming over belangrijke zaken wordt vaak eerst gekeken wat deze persoon ervan vindt. Hij heeft veel overwicht op zijn collega's en kan dan ook gemakkelijk iets bij hen voor elkaar krijgen. De informele leider geniet ook veel vertrouwen bij zijn collega's. Bij problemen stappen sommigen eerder naar hem toe voor advies dan naar u.
Deze persoon wordt geliefd maar ook gehaat. Sommigen vinden hem maar een branieschopper en niet iedereen is het altijd evenzeer met hem eens. Zijn zin wordt vaak doorgevoerd zonder dat iedereen zich daar evenveel in kan vinden. Als tijdens een vergadering 'de mening van het team' gepresenteerd wordt, speelt hij de onbeschreven hoofdrol. Sommige informele leiders zijn duidelijk te herkennen vanwege hun extraverte opstelling, maar dat hoeft niet altijd zo te zijn. Een informele leider kan ook voornamelijk optreden vanachter de schermen. Hij spoort anderen aan om zijn mening te verkondigen.
Aan wiens kant staat de informele leider? Is deze informele leider een persoon die uw positie beconcurreert en telkens met alle eer aan de haal wil? Of is het eerder een persoon die de oppositie aanvoert en steeds opnieuw uw medewerkers opzweept tegen elke verandering die u wilt doorvoeren? Of is het juist een persoon die uw leiderschap ondersteunt; iemand aan wie u gemakkelijk uw taken kunt overdragen zodat u onbezorgd van uw vakantie kunt genieten? Is het uw vriend of vijand? Het antwoord is aan u! U maakt de informele leider tot wie u wilt dat hij is!
Een beproefde methode In militaire dienst gaf ik leiding aan een opleidingspeloton. Mijn peloton bestond uit vier groepen van tien man, waarvan één groepscommandant. Tijdens de vier maanden durende opleiding kregen de groepsleden een specifieke functie toebedeeld. Eén van hen werd plaatsvervangend groepscommandant. Hiervoor zochten wij telkens naar een persoon met natuurlijk overwicht. Bijzonder genoeg bleek dat elke keer degene te zijn die zich het meest verzette tegen alle regels. Steeds was het dus de grootste raddraaier die plaatsvervangend groepscommandant werd. Aan het eind van de opleiding kreeg de groep een nieuwe groepscommandant, maar de 'plaatsvervanger' bleef de natuurlijke leider die vaak het meeste aanzien bij de groepsleden genoot. Het verzet bij deze persoon was ook geweken en hij zette zich maximaal in.
Een krachtige bondgenoot Het is niet alleen belangrijk dat u de informele leider in uw team herkent maar ook erkent! Geef hem bepaalde verantwoordelijkheden; geef hem inspraak. Bied hem de mogelijkheid om mee te denken en te participeren in belangrijke projecten. In dat geval wint u een zeer krachtige bondgenoot in uw management. Het is mogelijk dat dit idee u tegen de borst stuit. De informele leider is misschien niet de persoon die u zelf zou hebben gekozen. Als u afwezig bent wijst u daarvoor altijd een vaste vervanger aan van wie u weet dat hij zich conformeert aan uw ideeën. Toch is dit het heroverwegen waard. Niet u, maar uw team kiest de informele leider. Met deze persoon aan uw kant vinden uw plannen een breed draagvlak. Uw management krijgt een daadkrachtige ondersteuning.
De tweede golf In april dit jaar leerde ik u een handige methode voor systematische herhaling: De tweede golf. Lees deze week mijn tiende artikel voor Managersonline.nl: Let op de bewegingen in uw team!
