Lichaamstaal heeft een belangrijke functie bij het sturen van gesprekken. Door goede beheersing van de verschillende aspecten van deze non-verbale taal kunt u uw invloed op de communicatie vergroten. Behalve uw houding, mimiek en oogcontact zijn de posities en bewegingen die u - al dan niet bewust - maakt met uw hoofd voor een belangrijk deel bepalend voor hoe een gesprek verloopt. Deel één van een serie van drie bijdragen van Frank van marwijk.
Lichaamstaal heeft een belangrijke functie bij het sturen van gesprekken. Door goede beheersing van de verschillende aspecten van deze non-verbale taal kunt u uw invloed op de communicatie vergroten. Behalve uw houding, mimiek en oogcontact zijn de posities en bewegingen die u - al dan niet bewust - maakt met uw hoofd voor een belangrijk deel bepalend voor hoe een gesprek verloopt. Vanaf vandaag zal ik in drie delen aandacht geven aan de stand van uw hoofd en de bewegingen die u hiermee kunt maken tijdens gesprekken.
Gespreksregulatie is een hoofdzaak U gebruikt uw hoofd voor veel meer dan alleen om uw oren uit elkaar te houden, schrijft communicatiespecialist Gordon W. Wainwright in zijn Engelstalige cursus: Teach Yourself Body Language. Hierin heeft hij zeker gelijk. De stand en bewegingen van het hoofd hebben een essentiële functie in de communicatie bij onder meer het vaststellen van de onderlinge verhoudingen, het tonen van aandacht en de regulatie van contacten met anderen. Deze week kunt u lezen hoe u uw gesprekken kunt sturen door slechts uw hoofd goed te gebruiken.
De stand van uw hoofd Tijdens een gesprek kan alleen al de positie van uw hoofd veel verduidelijken over uw gemoedstoestand, belangstelling en relatie met de ander. Als u uw hoofd rechtop houdt, toont u een eerlijke en zelfverzekerde houding naar uw gesprekspartner. Als u tijdens een ontmoeting uw hoofd naar achteren kantelt, waardoor uw kin naar voren priemt, komt u hautain en minachtend over. U kijkt vanuit deze positie letterlijk op de ander neer.
Het naar voren kantelen van uw hoofd kan duiden op onderdanigheid of depressie, tenminste als uw blik daarbij ook omlaag gericht is. Dragers van een leesbril hebben soms de gewoonte om hun gesprekspartner over hun bril aan te kijken. Dit doet denken aan een strenge schoolmeester en komt confronterender over dan vaak wordt bedoeld.
Als u een meningsverschil heeft, kan het zijn dat u uw hoofd vanuit uw schouders naar voren drukt, terwijl u de ander daarbij strak aankijkt. U kunt deze houding wel eens zien bij voetballers, die het niet eens zijn met de scheidsrechter over een vermeende overtreding. Zij strekken hun nek naar voren en kijken de arbiter strak aan. Daarbij staan ze vaak met hun armen in hun zij of houden hun vuisten gebald op heuphoogte. Deze houding komt intimiderend en agressief over. Deze stand van uw hoofd is vergelijkbaar met de houding die u kunt aannemen wanneer u strak naar het beeldscherm van uw computer staart. Als u op dit moment wat spanning in uw nek en schouders voelt, zit u mogelijk nu ook in deze houding.
Bekijk het eens vanuit een andere hoek Als u tijdens een gesprek uw hoofd wat schuin houdt, duidt dit gewoonlijk op belangstelling. Zijwaarts kantelen van het hoofd is iets dat we van nature doen wanneer we door iets geboeid zijn. Als u uw hoofd schuin houdt terwijl u luistert, is dat voor uw gesprekspartner een teken van aandacht. U toont dat u geïnteresseerd bent in wat de ander vertelt. Het is niet de bedoeling dat u daarbij met uw wang op uw hand steunt. Als u een steuntje nodig heeft voor uw schuine hoofd wordt dit eerder gezien als een uiting van vermoeidheid en verslappen van uw aandacht.
Richten van uw belangstelling Een andere belangrijke aanwijzing voor uw aandacht is de richting waarheen uw hoofd gedraaid is. Als u aandachtig luistert, keert u uw hoofd en schouders gewoonlijk geheel naar uw gesprekspartner. U kijkt hem of haar dus niet alleen vanuit uw ooghoeken aan. Als iemand zegt dat hij naar u luistert, terwijl zijn hoofd de andere kant op wijst, komt dat veelal niet als zodanig over. We verwachten dat onze gesprekspartner ons recht aankijkt als hij aandacht heeft voor wat we vertellen.
Dat is niet voor niets. Als u zich letterlijk naar iemand richt, kunt u het gesprek beter volgen dan wanneer u de andere kant op blikt. Probeer in een restaurant maar eens aandachtig te luisteren naar een gesprek dat plaatsvindt aan de tafel direct naast u. Zelfs als u uw oor in de richting van de spreker keert is het lastiger om te volgen wat hij vertelt dan wanneer u hem recht zou kunnen aankijken. Voor een deel heeft dit te maken met "liplezen". U hoeft niet doof of slechthorend te zijn om daarvan handig gebruik te maken. Ook mensen die goed kunnen horen, letten onbewust op de lipbewegingen van hun gesprekspartner terwijl ze luisteren. Daardoor kunnen zij de uitgesproken woorden gemakkelijker verstaan en zich ook beter concentreren op wat wordt gezegd.
Laat zien dat u luistert! De spreker wordt overigens ook beïnvloed door het aankijkgedrag en het zich toekeren van de luisteraar. Als u tot iemand spreekt terwijl hij niet uw kant op kijkt of met zijn ogen dicht zit, bent u vermoedelijk snel uitgepraat. Luisteren moet u niet alleen doen, maar ook laten zien! Veel mensen vinden het om dezelfde reden lastig om te praten met een blinde die zich niet naar hen toekeert maar recht vooruit blijft kijken. Een blinde maakt overigens vaak wel duidelijk dat hij luistert door middel van andere lichaamstekens zoals knikken en hummen.
Als iemand wil meeluisteren, maar niet betrokken wenst te worden bij het gesprek keert hij zich niet naar de anderen maar houdt hij hen vanuit zijn ooghoeken in de gaten. Mensen bespreken soms de meest intieme zaken met elkaar in aanwezigheid van een derde waarvan ze het idee hebben dat hij niet meeluistert, slechts omdat deze persoon de andere kant opkijkt. De reden daarvan is de veronderstelling dat iemands aandacht gericht is op hetgeen waarnaar hij zijn hoofd heeft gedraaid.
Bewegen met het hoofd Tot nu toe hebben we ons hoofd nog behoorlijk stil gehouden. Over twee weken wil ik met u kijken wat verschillende hoofdbewegingen kunnen betekenen! Elke beweging van het hoofd van de spreker maar vooral ook van de persoon die luistert, heeft immers grote invloed op de interacties binnen een gesprek.
