Kunt u uw secretaresse zomaar zoenen of ondermijnt dat uw professionaliteit? En als u deze schroom heeft overwonnen en u besluit uw vrouwelijke collega's te kussen, hoeveel keer zoent u dan: één, twee of driemaal? Bestaat daar een regel voor? Frank van Marwijk over zakelijk zoenen.
Uw bedrijf organiseert jaarlijks een feest voor alle werknemers. Hier ontmoet u uw collega's in een meer informele sfeer dan dagelijks op de werkvloer. U vraagt zich af hoe u uw medewerkers hier het best tegemoet kunt treden. Welke afstand is passend op zo'n informele gelegenheid en hoe zult u hen groeten? Kunt u bijvoorbeeld uw secretaresse zomaar zoenen of ondermijnt dat uw professionaliteit? En als u deze schroom heeft overwonnen en u besluit uw vrouwelijke collega's te kussen, hoeveel keer zoent u dan: één, twee of driemaal? Bestaat daar een regel voor?
Happen in de lucht Het lijkt op het eerste gezicht inderdaad best zinnig om afspraken te maken voor het aantal zoenen dat men bij een ontmoeting van semi-zakelijke aard mag geven. Veel mensen hebben de pijnlijke ervaring in de lucht te happen, wanneer zij drie zoenen willen geven, terwijl de ander van plan is er maar twee uit te reiken. Tientallen jaren geleden was tweemaal zoenen in noord- en midden Nederland de norm, terwijl in het zuiden driemaal werd gekust. In de loop van de tijd vermengden deze rituelen en nu lijkt het driemaal zoenen te hebben gewonnen, in ieder geval onder jongeren. Veel ouderen zoenen nog steeds tweemaal, en daar ontstaat de verwarring.
Iedereen een button? De 66-jarige Dolph Kohnstamm, psycholoog en ex-hoogleraar ontwikkelingspsychologie aan de universiteit van Leiden, ergert zich al lange tijd aan het driemaal zoenen bij begroeten, afscheid nemen en feliciteren. Hij ontwikkelde om deze reden de 'Zoenbutton'. Op zijn website www.zoenbutton.nl kunt u een button bestellen met als opschrift: 'ik zoen je 2 x' . Een andere mogelijk verkrijgbare tekst is: 'ik zoen je 1x'. Kohnstamm meent dat 3x zoenen machinaal, gedachteloos en inhoudsloos is. Liefst zou hij het één keer zoenen gemeengoed zien worden, maar vindt de overgang vanaf de huidige norm te groot. Ook de etiquette-deskundige Caroline M. Rozendael meent dat het beter is om één of twee kussen te geven. 'Drie kussen is voor veel mensen vaak teveel van het goede!', zo geeft zij te kennen op: www.omgangsvormen.nl/kussen.htm.
Wat is eigenlijk de norm? Een poll op www.lichaamstaal.nl/groet.html geeft enig inzicht in het groetgedrag van de Nederlanders. Op de vraag: 'Hoe groet jij een goede vriendin op een verjaardag' laat 69 procent van de ondervraagden weten haar drie zoenen te geven. Slechts 4 procent geeft twee zoenen. De enkele zoen scoort iets hoger: 6 procent. De overigen groeten op andere manieren, bijvoorbeeld door haar een hand te geven, te kussen zonder zoenen of hun hand op te steken.
Uit deze cijfers mag geconcludeerd worden dat de meeste mensen in Nederland drie keer zoenen als de norm beschouwen en dat twee keer zoenen juist helemaal niet zo'n populaire manier van groeten is. Blijkbaar is de oorspronkelijke Nederlandse voorkeur van groeten veranderd met de cultuur.
Regulering van de omgangsvormen Telkens als er verwarring bestaat over wenselijke omgangsvormen, zorgt de etiquette er voor dat er een duidelijke afspraak gemaakt wordt over wat goed en wat slecht is. Als u weet hoe u zich dient te gedragen, hoeft u niet bang te zijn dat u zichzelf of anderen in verlegenheid brengt.
Het jammere van etiquette is, dat de regels zich niet altijd even snel aan de moderne norm aanpassen. Een voorbeeld: volgens de etiquette mag een asperge niet gesneden worden. Dit heeft zijn oorsprong uit de tijd dat bestek nog niet van roestvrij metaal was gemaakt. De aanraking met het roestige bestek, bedierf de smaak van de asperge. Een prima regel dus! De afspraak heeft echter weinig nuttig meer, nu de kwaliteit van het bestek verbeterd is. Toch wringen we ons nog steeds in moeilijke bochten om deze groente op gepaste wijze naar binnen te werken.
Hetzelfde geldt voor het kussen. Waarom zouden we ons zoveel moeite getroosten om persé twee zoenen te geven, terwijl drie duidelijk de norm is? Zijn we bang van zoveel intimiteit?
Minder zoenen is intiemer Nee! Eén of twee keer zoenen is intiemer dan drie keer! Kohnstamm ervaart in het driemaal zoenen niets van hartelijkheid. Daarin heeft hij zeker geen ongelijk. Een moeder die een kind kust, kust het één maal; niet drie keer. Als u uw partner kust, doet u dat waarschijnlijk ook maar één enkele maal. Drie keer zoenen doe je bij mensen waarmee je geen intieme band hebt. Drie maal is afstandelijker dan een enkele kus. Deze rituele afstand die u creëert bij het zoenen is eigenlijk wel veilig bij het contact met een vreemde. Een persoon die één of twee zoenen krijgt, terwijl hij rekent op drie, kan in verwarring raken door deze onverwacht grotere intimiteit.
Cultuuraspecten Mensen die vanuit het buitenland naar Nederland toe komen denken dat het drie keer zoenen bij Nederland hoort, als etiquette hier voorgeschreven is, schrijft Kohnstamm op zijn website. Toch is Nederland niet het enige land waar de verwarring om het aantal zoenen bestaat. Kroatische vrienden maakten mij wel eens attent op de driedubbele kus die ik hen gaf. Zij riepen dan lachend: 'Jij Serviër!'. Evenals het aantal vingers dat na een overwinning werd opgestoken verschilde, verschilt ook het gebruikelijke aantal kussen tussen beide culturen.
Pam Robson geeft in haar boek Body Language uit de - voor kinderen bedoelde - serie Hello Out There een opsomming van de manieren van groeten in verschillende landen. Over kussen schrijf ze: Mexicanen geven één kus op de wang. Italianen geven vier kussen - op elke wang twee. Egyptenaren kussen drie maal: eerst op de ene wang, dan op de andere wang en weer terug op de eerste wang (zoals nu ook in Nederland gebruikelijk is).
Wat moet u nou doen? Blijkbaar is het niet zo eenvoudig om een duidelijke afspraak te maken over het aantal kussen dat u tijdens een ontmoeting dient te geven. Een button dragen met daarop het gewenste aantal kussen, lijkt mij persoonlijk niet de meest voor de hand liggende oplossing. Wat nou als iemand met een 2x-button een ander met een 1x-button ontmoet? Afspraken lossen bovendien niet alles op. Het is immers ook niet altijd duidelijk of u links of rechts dient te beginnen met kussen en of u daarbij de hand of de schouder van de ander beet moet pakken.
De oplossing zit hem vooral in het oogcontact met de ander, de blikrichting en juiste timing. Aan de richting waarin de ander zijn ogen draait, kunt u zien aan welke kant hij of zij zal beginnen met kussen. In de minuscule pauze die u aanhoudt tussen de kussen, kunt u bemerken of de ander nogmaals naar u toebuigt om u een zoen te geven. Tijdens het kussen dient u zich te focussen op uw gevoel. U kunt dan het aantal kussen dat u geeft nog gemakkelijk aanpassen aan dat van de ander.
Als iemand u twee kussen wilt geven, kunt u dat tijdig aanvoelen als u let op deze subtiele signalen. In dat geval past u zich aan en geeft er ook twee. Ontmoet u echter iemand die liever drie kussen geeft - hetgeen vaker voorkomt - dan kunt u dit ook bemerken en er drie terug geven. Afstemmen op een persoon die drie kussen geeft - door ook drie kussen te geven - is minder gênant dan opeens te stoppen met kussen, omdat u vindt dat twee wel genoeg is.
