Kleine subtiele gebaren kunnen een veelheid van betekenissen hebben, wanneer ze worden geplaatst in de juiste context en tijd. Kennis van deze aspecten en gebruikmaking daarvan vergroten uw vaardigheden in persoonlijke contacten en management. In deel 2 van de minicursus Lichaamstaal gaat Frank van Marwijk in op verborgen boodschappen en andere 'microsignalen'. Niets is wat het lijkt, stelt hij.
Voor veel managers is lichaamstaal een vanzelfsprekendheid. Deze managers zien het belang van effectieve lichaamstaal wel in, maar hebben niet de indruk dat ze hierover iets nieuws kunnen leren. Iedereen maakt er tenslotte al gebruik van en de grammatica lijken we al als kind te hebben meegekregen. Dit geeft soms een gevoel van: ‘Waarom zou ik leren fietsen als ik dat al kan?’. Toch kunnen we onze non-verbale communicatie zeker verbeteren. Lichaamstaal heeft namelijk vele kanten waar we ons vaak niet zo van bewust zijn. Kleine subtiele gebaren kunnen een veelheid van betekenissen hebben, wanneer ze worden geplaatst in de juiste context en tijd. Kennis van deze aspecten en gebruikmaking daarvan vergroten uw vaardigheden in persoonlijke contacten en management.
Verborgen boodschappen Iedereen weet dat knikken met het hoofd in onze cultuur ja betekent; daar hoef je geen studie voor te volgen. Veel interessanter is het om te letten op de subtiele bewegingen van het hoofd wanneer iemand eigenlijk niet voor zijn mening wil uitkomen. In een vergadering bijvoorbeeld kan een medewerker door geringe bewegingen van zijn hoofd, oogbewegingen en mimiek een teken van instemming geven aan de spreker, zonder dit aan diens tegenstanders’ te laten blijken. ‘Zo houd je iedereen te vriend’, lijkt deze persoon te denken. Het is goed dat u dit soort signalen als manager herkent om te weten hoe de meningen verdeeld zijn en inzicht te krijgen in de onderlinge verhoudingen in uw team.
Let op microsignalen en details De signalen zoals bovengenoemd worden microsignalen genoemd. Het zijn kleine, subtiele, voor het blote oog bijna onzichtbare tekens, die veelal onbewust worden afgegeven. Deze microsignalen zijn veelzeggend, juist omdat ze in de meeste gevallen aan het bewustzijn van de zender ontsnappen. Met een kleine samentrekkende beweging van de mond kan bijvoorbeeld afkeuring worden getoond. Een inademing die dieper is dan normaal en langer wordt vastgehouden, kan u de frustratie van een medewerker duidelijk maken en het hoorbaar uitblazen van een stoot lucht door de neus, kan u vertellen dat uw medewerker zich ergens aan irriteert.
Houdingen die betekenis krijgen Niet elke houding of elk gebaar heeft altijd evenveel betekenis. Zo kan een medewerker die naar achteren zit met zijn armen gevouwen, dit slechts doen omdat hij dit een prettige houding vindt waarin hij makkelijk kan luisteren. Houdingen zijn op zich statisch en zolang iemand in een bepaalde houding blijft zitten, is dat moeilijk te duiden. Anders wordt het als iemand zijn houding verandert als reactie op iets wat op dat moment plaatsvindt. Verzitten heeft bijna altijd betekenis. Al is de stoel nog zo hard, de verandering in houding vindt gewoonlijk plaats op een moment dat daar ruimte voor is in het contact. Het moment dat uw medewerkers van houding switchen kan dus een omslagpunt in de communicatie betekenen. Onthoud: een verandering in lichaamstaal is bijna altijd een reactie.
Reageren op elkaar Als een medewerker vanuit een ontspannen houding plotseling naar achteren leunt, zijn armen vouwt en fronst, wanneer een tweede medewerker het woord neemt, kunt u dat rustig interpreteren als teken van weerstand. De medewerker reageert hiermee duidelijk non-verbaal op de ander. Het kan zijn dat die twee elkaar sowieso niet liggen of het gaat om een meningsverschil dat op dit moment wordt uitgevochten. Het verschil daartussen kunt u bemerken door er op te letten hoe de twee medewerkers in andere situaties op elkaar reageren.
Andere lichaamstaal Hetgeen hierboven over houding is beschreven, geldt evenzeer voor de andere aspecten van de lichaamstaal. Als u let op intonatie en snelheid van spreken, kunt u ontdekken wanneer een medewerker meer geëmotioneerd wordt. Stel niet alleen de emotieverandering vast, maar probeer erachter te komen wat de reden daarvan is. Ook dit kan u inzicht geven in onderlinge verhoudingen binnen uw team.
Vergeet ook niet dat de vele vertrekkingen die iemand met zijn gezicht kan maken op zichzelf niet altijd zoveel betekenis hoeven te hebben, maar dat die wel veelbetekenend zijn door het moment waarop ze worden gemaakt. Probeer daarbij niet alleen de mimiek van de persoon zelf te interpreteren, maar houd ook altijd de betekenis binnen deze specifieke interactie voorogen. U kunt bijvoorbeeld wel zeggen dat een bepaalde gezichtsuitdrukking spanning aanduidt, maar wat weet u dan nog? Eigenlijk weet u nog niet meer dan dat deze medewerker gespannen is. Let er ook op wanneer precies de medewerker zijn gezicht vertrekt, naar aanleiding waarvan, wie hij daarbij aankijkt en wie hij vermijdt. Ook hier is de combinatie van mimiek, houding, beweging, uitgesproken woorden én context van belang voor de uiteindelijke betekenis.
Let op het geheel; niets is wat het lijkt Vanuit uw kantoor ziet u twee medewerkers op de gang met elkaar spreken. Beide heren staan met hun handen in hun zij. U kent deze houding; in Engeland hebben ze er zelfs een speciaal woord voor: arms akimbo. Met de handen in de zij maakt iemand zich breed en zodoende is dit een duidelijke indicatie dat deze heren zich erg zelfverzekerd voelen. Ze hebben misschien een meningsverschil om het gelijk of pochen wie de beste is. Met deze interpretatie zit u op het goede spoor.
Om toe te treden tot het rijk van lichaamstaaldeskundigen is deze interpretatie echter niet afdoende. Als u niet alleen op hun armen let, maar ook op hun mimiek, de hoek van hun romp en de stand van het hoofd, wordt uw interpretatie een stuk zuiverder. Als iemand met zijn armen in zijn zij staat, wat voorover leunt en fronst of met een strakke blik naar de ander staart, kan dit een uiting van agressie of boosheid zijn. Staat hij daarentegen met zijn armen in zijn zij, waarbij hij wat zijwaarts leunt en vriendelijk glimlacht, is het een sportieve of vriendelijk uitdagende houding. Beide een verschillende uiting van eerdergenoemde zelfverzekerdheid. De houding met de handen in de zij is echter niet altijd zo zelfverzekerd. Denk maar eens hoe voetballers staan, wanneer een tegendoelpunt wordt gemaakt: vaak staan zij ook met hun handen in hun zij, waarbij zij hun hoofd naar beneden laten hangen of juist in hun nek gooien. In beide gevallen wordt hier verslagenheid aangeduid.
Lichaamstaal verstaan en spreken Lichaamstaal is veelzijdig en niet altijd even inzichtelijk Toch is het zeker mogelijk om de lichaamstaal van anderen beter te herkennen (‘verstaan’) en om zelf op een goede manier gebruik te maken van lichaamstaal (‘spreken’). U kunt dit bereiken door allereerst meer bewust te worden van uw eigen lichaamstaal (die ook voor het grootste deel onbewust verloopt). Daarnaast dient u bewust te letten op de non-verbale interacties van anderen. Uw kennis over lichaamstaal kan zeker worden vergroot, door het opdoen van theorie over dit onderwerp. Daaraan wil ik zeker bijdragen door middel van mijn artikelen.
Lichaamstaal is echter geen onderwerp waarbij het lezen van theorie volstaat. Het is belangrijk om met uw nieuwe kennis direct iets in de praktijk te doen. Door uw eigen ervaringen toe te passen binnen uw werksituatie en in het dagelijks leven, zult u uw kennis van lichaamstaal zeker vergroten. Deel uw kennis en uw ervaringen met uw medewerkers. Dit zal de productiviteit en de werksfeer zeker vergroten.
