In sommige culturen is uitgebreid fysiek contact een normaal omderdeel van onderlinge omgangsvormen. Zo niet in de westerse cultuur. Aanraking en ander lichamelijk contact wordt al snel onfatsoenlijk gevonden. Toch kan het heel effectief zijn. Wat moet u doen en wat kunt u beter laten?
Mensen kunnen niet leven zonder te worden aangeraakt. Dit werd al in de dertiende eeuw aangetoond middels experimenten, waarbij baby's werden onthouden van aanraking. Een kind maakt een goede ontwikkeling door als het veel wordt aangeraakt en ook volwassenen hebben behoefte aan aanraking. Aanraking is een snelle en duidelijke maar ook de meest indringende vorm van lichaamstaal. De aanraking van een hand, een arm om iemands schouder, kan sneller en duidelijker een boodschap overbrengen dan tientallen woorden.
Aanraking op het werk Aanraking is belangrijk. Toch raken we elkaar steeds minder aan naarmate we volwassen worden. En op de werkvloer wordt al helemaal nauwelijks aangeraakt. Op aanraking rust een taboe; het wordt snel in relatie gebracht met machtsmisbruik en seksualiteit en daar willen de meeste managers niet mee in verband gebracht worden. Komt u wel eens met medewerkers 'in aanraking'?
‘Neutrale’ aanraking mag wel! Elaine Yarbrough, management consultant, en Stanley Jones, hoogleraar aan de universiteit van Colorado, stellen in tegenstelling tot de algemene veronderstelling dat lichamelijk contact op het werk taboe is, dat het gebruik van aanraking juist de effectiviteit kan verhogen. Na meer dan drieduizend individuele aanrakingen te hebben geanalyseerd, kwamen zij tot de conclusie dat neutrale aanrakingen op de schouder of arm heel aanvaardbaar zijn, evenals aanrakingen die niet langer duurden dan tien seconden. Aanraking op het werk wordt dus meer geaccepteerd dan vaak wordt verondersteld.
Sympathieker door aanraking Uit verschillend onderzoek blijkt dat mensen die anderen veel aanraken, sympathieker gevonden worden dan mensen die dat minder doen. De Amerikaanse psycholoog Argyle is een van de belangrijkste ontdekkers geweest van het effect dat aanraking op anderen kan hebben. Een van zijn onderzoekingen vond plaats in een supermarkt. Hij vroeg een caissière de hand van de klant met haar eigen hand te ondersteunen, telkens wanneer zij wisselgeld teruggaf. Achteraf bleek deze caissière aardiger gevonden te worden dan haar collega's die dat nalieten.
Aanraking door managers Ken Blanchard en Spenser Johnson baseren hun populaire boek ‘The one minute manager’ op de beste onderzoeken op het gebied van managementtraining, interpersoonlijke relaties, motivatie en discipline. Hun theorie voegt iets waardevols aan het management toe, dat bijdraagt aan de goede werksfeer en de productiviteit. Deze toevoeging is aanraking. De twee technieken, één-minuut-prijzen en één-minuut-berispen eindigen beide met aanraking. Aan de managers wordt verteld dat zij aan het slot van een motivatiesessie de werknemer even vriendelijk moeten aanraken. Zo weet de werknemer dat zijn chef aan zijn kant staat en krijgt hij iets aangereikt – geruststelling, steun of bemoediging.
Ontwikkel uw gevoel Houdt dit in dat u vanaf vandaag uw medewerkers steeds opnieuw moet aanraken als u met hen in contact treedt? Nee! U dient er een gevoel voor te ontwikkelen in welke situatie en op welke wijze u een medewerker kunt aanraken en wanneer u dat absoluut niet moet doen. Aanraking kan een positief effect hebben op de relatie met de anderen. Toch kan te veel aanraking juist averechts werken. Een manager die te veel aanraakt wordt snel als plakkerig of opdringerig ervaren. Aanraking wordt ook niet altijd begrepen en kan dan verkeerd worden uitgelegd.
Ongeschreven regels Er is dus een grens aan de hoeveelheid aanraking. Het gebruik van aanraking als managementinstrument is daarom ook zeker aan regels gebonden. Zoals bij de meeste lichaamstaal zijn dit ongeschreven regels, waarvoor u eerder een gevoel moet ontwikkelen, dan dat u ze uit een boek kunt leren. Wanneer, wie en waar je kunt aanraken is namelijk afhankelijk van vele factoren zoals: moment, context, cultuur, bekendheid met de ander, leeftijd en geslacht van de ander en van uzelf. Er zijn ook vele manieren van aanraken. Een uitgebreide analyse van de verschillende manieren van aanraken en hun betekenis, kunt u vinden op de (nieuwe) pagina over aanraking op www.lichaamstaal.nl.
Terloopse aanraking Hoe kunt u een positief effect bewerkstelligen met uw aanraking? Belangrijk is dat de aanraking past bij de interactie die u met een medewerker heeft. Er moet een goede reden zijn om de medewerker aan te raken. Als u terloops de schouder van de medewerker aanraakt als u hem een plaats aanbiedt, kan dit vriendelijk en uitnodigend overkomen. Vluchtig aanraken van de onderarm van de medewerker om zijn aandacht ergens op te richten kan effectief zijn, maar beetpakken van zijn arm om hem te onderbreken is eerder dominant of denigrerend.
Weet wanneer en wie u aanraakt Er zijn managers die hun medewerkers op informele momenten plotseling met joviale schouderkloppen begroeten. Deze benadering is alleen passend wanneer u inderdaad een joviale relatie met de medewerker heeft. Meestal is dit niet gebruikelijk in de werkrelatie die u als manager met medewerkers heeft en daarom kunt u dit beter achterwege laten. Plotselinge verandering in nabijheid en aanraking kunnen snel verkeerd begrepen worden. Sowieso is het verstandig om uw medewerkers beter te leren kennen voordat u hen op andere wijze aanraakt dan middels een handdruk.
‘Per ongeluk’ Als u uw benen kruist tijdens een vergadering en daarbij met uw voet tegen een ander stoot, is deze aanraking zonder bedoelde betekenis. Toch vindt dit zelden ongemerkt plaats. Zo'n aanraking kan om deze reden wel degelijk effect bij de ander te weeg brengen. Als u als man onbedoeld een vrouw aanstoot, of andersom, kan dit bijvoorbeeld geïnterpreteerd worden als een onhandige toenaderingspoging. Als deze aanraking werkelijk onbedoeld is, is het daarom verstandig om u hiervoor te verontschuldigen; zoiets als 'sorry' is afdoende. Daarmee geeft u te kennen dat u geen bedoeling had met de aanraking.
Accidentele aanraking is trouwens niet altijd negatief. Als u uw gesprekspartner 'per ongeluk' tegen zijn of haar hand stoot, terwijl u uw pen aanreikt, kan dit vreemd genoeg zelfs bijdragen tot meer waardering, zeker als de aanraking gepaard gaat met een verontschuldigende glimlach. Aanraking hoeft dus niet altijd zo berekenend te zijn om een positief effect te hebben.
