Soms doen we dingen waarvan we zelf geen weet hebben, maar die andere mensen wel opvallen. Het veelvuldig gebruiken van een stopwoord is een voorbeeld. Of u wipt tijdens een presentatie van het één of het andere been. U bent zich dat niet bewust, anderen wel. We hebben het hier over de ‘blinde vlekken’ in ons gedrag. Hoe herkent u ze en wat kunt u er aan doen?
Misschien is u wel eens plotseling opgevallen dat u tijdens gesprekken met anderen gebruik maakte van steeds hetzelfde woord in uw zinnen. Daarvóór had u er geen erg in dat u een ‘stopwoordje’ gebruikte, maar vanaf het moment dat u dit ontdekte ging u zich daar zelf aan ergeren. U ging letten op uw woordgebruik en toen u zich er bewust van was, bleek het tamelijk eenvoudig om uzelf dit woordgebruik af te leren. Uw gebrek aan variatie in woordkeus was uw gesprekspartners waarschijnlijk al veel eerder opgevallen, maar zij zeiden er uit beleefdheid niets over. Soms doen we dingen waarvan we zelf geen weet hebben, maar die andere mensen wel opvallen. Het ‘stopwoordje’ is hiervan slechts een voorbeeld maar ook andere aspecten van onze presentatie naar anderen kan verschillen met ons eigen idee er over. We hebben het hier over de ‘blinde vlekken’ in ons gedrag.
Onbewust gedrag Ieder mens vertoont wel eens gedrag waarvan hij zichzelf niet bewust is, maar die wel degelijk invloed heeft op anderen. U heeft waarschijnlijk wel eens iemand zien spreken in het openbaar die tijdens zijn betoog van het ene been op het andere wipte, hetgeen enorm afleidde van de inhoud. Een ander staat er in dezelfde situatie misschien als een houten klaas bij. Als u deze sprekers na afloop van hun voordracht daarop zou aanspreken, is de kans groot dat zij dit niet hebben bemerkt. Nu ze het weten, doordat u hen daarover heeft aangesproken, herkennen ze het van zichzelf en kunnen ze dat een volgende keer veranderen. Als u uzelf wel eens op video heeft gezien, is het u misschien opgevallen dat ook u gedragingen vertoont waarvan u zelf geen weet heeft. Deze gedragingen zien anderen misschien als ‘typisch u’ en herkennen daarin zowel goede als slechte gewoontes.
Goede of slechte gewoonte? Soms is het moeilijk in te schatten hoe uw eigen gedrag bij anderen overkomt. In bepaalde gevallen kan uw herhalende gedrag storend op anderen overkomen, terwijl u daar zelf geen erg in heeft. U heeft bijvoorbeeld de gewoonte om bij een medewerker op zijn bureau te leunen terwijl u met hem spreekt. Zelf ervaart u dit niet als storend, maar eerder als een manier om informeel over te komen. De medewerker ziet dat misschien niet zo. Hij interpreteert uw gedrag mogelijk als imponerend en grensoverschrijdend. Een ander voorbeeld is de manager die telkens als hij een medewerker wil spreken, diens naam door de gang roept, met de populaire woorden: ‘Heb je even...!’. De manager merkt niet dat dit een voor veel medewerkers onprettige manier van benaderen is. Met ‘Heb je even...!’ geeft de manager als het ware te kennen dat hij met de medewerker wil spreken over een persoonlijk onderwerp. Door de manier waarop het gevraagd wordt, zien alle aanwezigen echter de bui al hangen. Het zou beter zijn als de manager persoonlijk naar de medewerker toe zou gaan om te vertellen waarover hij hem of haar even zou willen spreken.
Wie spreekt u erop aan? Om uw ‘blinde vlekken’ helder te krijgen, zou het goed zijn als iemand u zou vertellen wat u doet en hoe dat overkomt. Op dit punt ligt een dilemma. Gewoonlijk spreekt namelijk niemand u aan op uw gedrag. Zeker als het de communicatie op betrekkingsniveau betreft zijn medewerkers niet happig om u te voorzien van feedback. Allereerst ervaren de meeste mensen het als beledigend om anderen op hun manier van doen aan te spreken. Daarnaast hebben anderen vaak het idee dat het persoonlijk gemaakt wordt en op een of andere manier tegen hen gebruikt zal worden als zij u de spiegel voorhouden. Spontane reacties op uw gedrag hoeft u dus niet echt te verwachten. Wel zou u er naar kunnen vragen of letten op de non-verbale feedback van uw medewerkers.
Indirecte vragen en veronderstellingen Het is natuurlijk leuk bedacht om uw medewerkers rechtstreeks te vragen naar feedback, maar stelt u eens de situatie voor dat u aan iemand vraagt:
'Wat vond je de van manier waarop ik je gisteren vroeg bij mij op kantoor te komen?'
U begrijpt het al: dit is bij het belachelijke af! Als we om reply vragen, betreft het gewoonlijk de inhoud, de onderwerpen over het werk, misschien zelfs de samenwerking in algemene zin, maar in ieder geval geen details over onze manier van doen. Een manier waarop u erachter kan komen hoe uw gedrag wordt ervaren, is door het stellen van indirecte vragen en droppen van veronderstellingen zoals: 'Het was toch niet vervelend hè, dat ik je er even tussenuit pikte?' . En zelfs dan bestaat nog de mogelijkheid dat de medewerker uit beleefdheid ontkennend antwoordt.
Op bepaalde evaluatiemomenten zoals tijdens een functioneringsgesprek, kan het voor een medewerker soms wel mogelijk zijn om feedback over uw onderlinge relatie te geven. De voorwaarde daarbij is wel dat dit voldoende veilig is voor de medewerker. Of dat zo is zal de medewerker aan de praktijk staven. Als een medewerker voelt dat u meteen met hem afrekent als hij een opmerking maakt over de verkeerde kleur van uw stropdas, dan zal hij het zeker nalaten om iets te zeggen over uw echte minpuntjes.
Let op non-verbale feedback Een andere manier om helder te krijgen hoe uw gedrag bij anderen overkomt, is het letten op hun non-verbale reacties. Als een medewerker helemaal opzij leunt, kan dat een teken zijn dat hij vindt dat u te dichtbij komt. Verveeld rondkijken of een blik op het horloge kan aanduiden dat u wel érg lang aan het woord bent en een diepe zucht kan een aanwijzing zijn voor uw te directieve manier van benaderen.
Let bewuster op uw eigen gedrag Mensen die een video-opname van zichzelf zien, kijken daarbij meestal met speciale aandacht naar alles wat ze zelf doen. Dit is logisch, want het is een prachtige manier om er achter te komen hoe u nu eigenlijk overkomt. Toch kunt u ook al meer van uzelf leren herkennen door met een helikopterview naar uzelf te kijken. Hoe reageert u op anderen? Wanneer neemt u initiatief en wanneer wacht u af? Wat doet u telkens op dezelfde manier? Als u bemerkt dat u een bepaalde manier van presenteren steeds opnieuw herhaalt in verschillende situaties en bij verschillende mensen, zou dat wel eens een typering in uw manier van doen kunnen zijn. Kijk daar kritisch naar! Misschien kunt u er trots op zijn, maar misschien wilt u het net zo graag kwijt als het ‘stopwoordje’.
Managersonline.nl organiseert samen met Frank van Marwijk op vrijdag 31 mei een unieke workshop Effectieve non-verbale communicatie. Klik hier voor meer informatie en het aanmeldformulier.
