Een manager krijgt in zijn werk dagelijks te maken met verschillende situaties die hem vaak niet onberoerd laten. De uitingen van emoties die daarbij gepaard gaan hebben effect op de contacten met anderen. In een serie artikelen beschrijft Frank van Marwijk de rol van verschillende emoties bij managers. Te beginnen met angst en vrees...
Een manager krijgt in zijn werk dagelijks te maken met verschillende situaties die hem vaak niet onberoerd laten. De uitingen van emoties die daarbij gepaard gaan hebben effect op de contacten met anderen. In mijn artikel: Heeft u uw emoties onder controle? heeft u al kunnen lezen hoe u invloed kunt uitoefenen op de uitingen van uw emoties. In deze reeks: De emoties van de manager beschrijf ik de functie van verschillende emoties. Wanneer treden ze op, hoe uit u ze, zijn ze functioneel, welke effecten brengt u ermee teweeg en hoe kunt u ze beheersen? Deze keer in de spotlight: angst en vrees.
Management met angst en beven Angst is een emotie waar elke manager wel eens mee te maken heeft. Deze angst kan in hevigheid variëren. Waarschijnlijk zult u niet dagelijks overvallen worden door oncontroleerbare paniek, maar lichte vormen van onzekerheid zult u zeker wel eens ervaren.
In feite is angst een emotie die ons beschermt tegen gevaren. In gevaarlijke situaties zorgt uw angst voor drie soorten reacties: verstarren, vechten of vluchten. Als u op kantoor bezocht wordt door een beer, zal de eerste reactie ervoor zorgen dat u minder opvalt. De tweede reactie maakt dat u zich dapper verweert en de derde zorgt ervoor dat u de gevaarlijke situatie kunt ontlopen. Dit zijn reacties die erg nuttig waren in de oertijd, maar tegenwoordig zijn er maar weinig situaties waar een dergelijke angstreactie nog functioneel is, behalve tijdens oorlog en in het verkeer. Vechten of vluchten hoeft maar zelden in een kantoor - al heeft u soms wel het gevoel dat dat zou moeten - en verstarren is helemaal niet functioneel als u effectief wilt werken.
Toch gaat het werk in deze tijd soms wel gepaard met bepaalde angstgevoelens. Deze gevoelens worden opgekropt en de daaruit voortvloeiende reacties, die niet meer functioneel zijn, worden ingehouden. Dit is een van de voornaamste oorzaken van stress. Meer hierover kunt u lezen in mijn artikel: Burnout: hoe komt het en hoe herkent u het?
Angst of vrees De woorden angst en vrees worden vaak als synoniemen gebruikt. Toch zijn er wezenlijke verschillen. Angst is de emotie die optreedt als reactie op een gevaarlijke situatie. Bij vrees is die situatie er nog niet: u bent dan bang dat die situatie er mogelijk zal komen. Vrees gaat vooraf aan angst maar soms bestaat alleen de vrees en zal de situatie waar u zo bang voor bent zich nooit voordoen.
Werkelijke angst doet zich niet zo vaak voor in kantoorsituaties; vrees des te meer. Vrees zorgt er vooral voor dat u de situatie die u als gevaarlijk inschat, zult proberen te vermijden. Ook dit kunt u natuurlijk zien als een stukje gezond lijfsbehoud. Dit zou kloppen, ware het niet dat mensen ook alledaagse zaken en contacten met anderen kunnen gaan beschouwen als mogelijke bedreigingen van hun veiligheid. Dit kan zelfs ziekelijke vormen aannemen.
Onderzoek uw eigen vrees U heeft van uzelf wellicht het idee dat u niet bang bent uitgevallen. Dat neemt niet weg dat u toch lichte vrees kunt hebben in sommige situaties. Ook deze lichte vrees kan u beperken in uw mogelijkheden. Veel mensen zijn zich weinig bewust van hun eigen vrees, maar zullen - ongemerkt - toch datgene vermijden waarmee ze moeite hebben.
Uit onderzoek onder managers is gebleken dat er twee bekende situaties zijn die het meest worden gevreest: het contact aangaan met onbekenden en spreken in het openbaar. Dit zijn dan ook de situaties die door velen bij voorkeur worden vermeden. Kijk eens naar uzelf: hoe vaak loopt u tijdens een receptie naar een groepje vreemden om uzelf voor te stellen en een praatje te maken? De praktijk heeft aangetoond dat anderen zo'n benadering zeker op prijs stellen. Het is goed voor de uitbreiding van uw netwerk, dus waarom zou u het laten?
En staat u als eerste op wanneer wordt gevraagd of iemand voor een groep - onvoorbereid - zijn visie wil verkondigen. Voor uw promotie kan het zeker een aanrader zijn als u dit zou doen. Toch zijn er velen die aarzelen in dergelijke situaties.
De realiteitstoets voor uw angsten Misschien bent u in bovenstaande situaties bang voor fouten, afkeuring of afwijzing. Maar wat heeft u werkelijk te vrezen als u zich goed heeft voorbereid? En dan nog… het ergste wat u mogelijk zou kunnen gebeuren is dat u stottert, bibbert, transpireert of met uw mond vol tanden staat en dat anderen dat merken. Zij zullen u daar vermoedelijk veel minder negatief op afrekenen dan u zichzelf had voorgesteld. U mag er in ieder geval van uitgaan dat u gewoon blijft leven en 's avonds weer in uw bed ligt. Dit klinkt misschien erg simpel, maar dit is wel een denkwijze waarmee u uw niet-reële vrees kunt overwinnen en ervoor kunt zorgen dat u toch gaat doen waar u zo tegenop ziet.
Wees uw eigen therapeut Voor fobieën gaan mensen in therapie, maar als het niet al te ernstig met u is, kunt u er ook zelf veel aan doen om uw irreële vrees te verminderen. De eerste benadering heb ik hierboven al geschetst: u denkt er bewust over na of uw vrees werkelijk zo reëel is, beziet wat het ergste is dat u mogelijk zou kunnen overkomen en vergelijkt dit met wat het u kan opleveren. Een soortgelijke benadering wordt gebruikt in cognitieve therapie.
Een andere toepassing die gebruikt wordt door sommige therapeuten bij de behandeling van mensen met fobieën is uitdoving. De therapeut laat zijn patiënt zo vaak in aanraking komen met het onderwerp waar hij bang voor is, dat de vrees vanzelf vermindert. Ook dit is wat u in veel situaties zelf kunt doen. Als u bang bent om op anderen af te stappen, moet u dit juist veel doen. Als u opziet tegen spreken in het openbaar, moet u zo vaak voor een groep staan als maar mogelijk is. Hierdoor treedt uw vrees steeds minder frequent op.
