Wanneer over iemand wordt gesproken als een persoon die zijn emoties niet onder controle heeft, wordt doorgaans bedoeld dat hij zichzelf niet kan beheersen bij plotseling opkomende woede of verdriet. Hij wordt overspoeld door de emotie en geeft daar zichtbaar uiting aan. Vaak zijn emoties niet zo overweldigend, maar is het toch wenselijk als u de expressie daarvan kunt controleren. Het is in veel situaties niet zo prettig als anderen meteen aan uw gezicht kunnen zien hoe u zich voelt.
Wanneer over iemand wordt gesproken als een persoon die zijn emoties niet onder controle heeft, wordt doorgaans bedoeld dat hij zichzelf niet kan beheersen bij plotseling opkomende woede of verdriet. Hij wordt overspoeld door de emotie en geeft daar zichtbaar uiting aan. Vaak zijn emoties niet zo overweldigend, maar is het toch wenselijk als u de expressie daarvan kunt controleren. Het is in veel situaties niet zo prettig als anderen meteen aan uw gezicht kunnen zien hoe u zich voelt. Dit geldt overigens niet alleen voor woede of verdriet, maar ook voor andere emoties.
Waakzaamheid bij positieve emoties Van positieve emoties wordt soms verondersteld dat u ze altijd wel mag laten zien. Wat is er immers mooier dan een vrolijk mens? Toch blijkt ook dit niet altijd even handig. Als u aan een verkoper al te veel enthousiasme laat zien, zal dit de prijs die u voor zijn product zult moeten betalen weinig ten goede komen. En wat als u hoort dat uw collega wordt ontslagen, maar u vindt dat hartstikke leuk? Ook dan kunt u uw plezier maar beter niet laten merken. Vaak is dat niet zo gemakkelijk. De ongewenste emotie lijkt zich soms behoorlijk aan u op te dringen. De slappe lach treedt juist op in situaties waar u moeite doet om uw lachen te bedwingen. Krijgt u op dat moment een collega in het oog die - evenals u - zijn best doet om niet in lachen uit te barsten, dan wordt het nog lastiger om u te beheersen. Emoties zijn immers erg aanstekelijk.
Verbergen van emoties Veel mensen trachten hun emoties onder controle te houden door hun gezicht onbeweeglijk strak te houden. Toch is zo’n pokerface niet zo gemakkelijk vol te houden. In bovenstaand voorbeeld van de ontslagen collega, zult u uw glimlach wellicht willen onderdrukken door uw lippen stijf op elkaar te persen. Tegelijkertijd voelt u uw mondhoeken onbedwingbaar opzij trekken en uw ogen twinkelen. Als u op een ander moment met een roerloos gezicht de tekenen van boosheid wil maskeren, voelt u wellicht uw kaken verstrakken, uw tanden op elkaar klemmen en uw gezicht kleuren. Ook andere lichaamtekens verraden uw werkelijke gevoel. Uw ademhaling wordt sneller, uw spieren spannen zich en u balt onbewust uw vuisten.
Om uw werkelijke gevoelens te verbergen is het in de meeste gevallen gemakkelijker om een andere emotie voor te wenden, dan de emotie die u werkelijk voelt. U hoeft zich niet meer in te spannen om uw gezicht strak te houden, maar dient slechts een andere gevoelsuitdrukking te tonen. U zult nu de ontslagen collega aankijken met een frons, en met een boze of verdrietige stem tegen hem zeggen: ‘Goh, wat vind ik dat toch vervelend’. Het zal dan lijken dat u het ook meent. Een andere emotie spelen is immers gemakkelijker dan uw gezicht neutraal houden. Bij negatieve gevoelens zoals verdriet, minachting, afkeer, angst of boosheid zal juist de glimlach veel gebruikt worden om de uiting van ware gevoelens te maskeren.
De gespeelde emotie Voor een geoefend oog is het echter soms nog steeds mogelijk om een gespeelde emotie te onderscheiden van een echte emotie. Volgens Paul Ekman, hoogleraar psychologie aan de universiteit van Californië, over wie ik eerder heb geschreven in het artikel Zo ontmaskert u een liegende gesprekspartner worden gezichtsspieren onwillekeurig aangespannen bij een gevoelde emotie, terwijl deze spieren voor de meeste mensen niet bewust controleerbaar zijn. Bij gespeelde angst en verdriet zal een bepaalde expressie van de voorhoofdspier, waarbij de binnenkant van de wenkbrauwen omhoog en naar elkaar toe worden bewogen, ontbreken.
De meeste mensen zijn ook niet in staat om verdriet voor te wenden door bewust hun mondhoeken omlaag te trekken, zonder dat daarbij hun kinspier meedoet. Probeert u het zelf maar eens: plaats uw wijsvinger op uw kin en maak een verdrietig gezicht zonder dat uw kin meebeweegt. Bij een onechte glimlach wordt de jukbeenspier niet opgetrokken, waardoor de expressie rond de ogen ontbreekt. Bij onechte emoties ontbreekt ook vaak de symmetrie.
Het belang van timing Als een emotie wordt voorgewend, is ook de timing vaak verkeerd. Als u zegt dat u iets vervelend vind en daarna pas een boos of verdrietig gezicht trekt, dan klopt de timing niet met hoe die op een natuurlijke manier verloopt: u toont dan eerst de emotie op uw gezicht en geeft er pas daarna woorden aan. Soms wordt een emotie te lang aangehouden om de ander er maar van te overtuigen dat dit de echte emotie is. Hierdoor komt de emotie juist onecht over. Als iemand u ergens onterecht van beschuldigt, zult u verbazing laten zien. Uw mond valt open en u trekt uw wenkbrauwen op. Deze echte emotie duurt slechts enkele seconde. Gespeelde verbazing duurt meestal langer en ook de intensiteit wordt daarbij veelal overdreven
Om een heftige emotie overtuigend te verbergen, zou u vooraf moeten weten wat u precies gaat voelen. Neem als voorbeeld het valse binnenpretje dat u ervaart bij het horen van slecht nieuws. Het verbergen van de blijde emotie door deze te vervangen door uiting van boosheid of teleurstelling is secundair, tenzij u vooraf van het nieuws op de hoogte was. Gedurende een fractie van een seconde zult u uw ware emotie tonen alvorens u hem kunt verbergen.
Beheers uw gevoelens Als u wilt doen alsof u boos bent, is het niet genoeg om alleen een boos gezicht te trekken, met luide stem te spreken, te stampvoeten en uw vuisten te ballen. U zult een goede toneelspeler moeten zijn om anderen te overtuigen van uw boosheid, terwijl u in werkelijkheid helemaal niet zo boos bent.
In dit toneelspelen zit het antwoord. U kunt anderen slechts overtuigend laten geloven dat u zich op een bepaalde manier voelt door u werkelijk zo te voelen. Onlangs ontmoette ik een acteur die door een bureau dat trainingen gaf in agressiebeheersing werd ingehuurd voor de rollenspellen. Tijdens een rollenspel zag ik dat de acteur zich zodanig inleefde in zijn rol, dat het kippenvel op zijn armen stond. Probeert u nu eens kippenvel te krijgen... Ik kan u vertellen; mij lukt dat niet. De acteur vertelde mij dat dit hem lukte door zich tijdens het toneelspel totaal te verplaatsen in de situatie van de persoon die hij speelde. De emotie die hij speelde leek daardoor niet echt; hij wŕs echt! Als hij er verdrietig uit moest zien, dacht hij aan een verdrietige situatie en als hij boos moest zijn, werd hij ook werkelijk boos. De methode waarvan deze acteur zich bediende staat bekend als de Stanislavski acteermethode.
Bereid u voor Maar ook in het geval u gebruik maakt van de Stanislavski acteermethode zult u moeten weten welke emoties u kunt verwachten in een bepaalde situatie. Op het moment dat u verrast wordt, zult u anders toch kortstondig reageren met de emotie die u in eerste instantie voelt.
De enige manier om dit te voorkomen is u zoveel mogelijk voor te bereiden op het nieuws dat u kunt verwachten. Hoewel u niet altijd de inhoud van het nieuws weet, kunt u wellicht inschatten wanneer u iets te horen krijgt dat u zal emotioneren. Vaak kunt u aan de lichaamstaal van de ander al bemerken dat hij verrassend nieuws heeft. In dat geval kunt u zich daar wat op instellen. Ook al weet u niet precies wat er gaat komen; u zult niet meer worden overrompeld door plotselinge emoties.
